Lò tới Phạ Ngừm quần tụ cho đến khi bị mất nước cũng là ngót trăm
năm. Cả dân tộc với những người con nước Lào trên khắp đất nước
đã chiến đấu vô cùng gian khổ, ác liệt tới ngày ra đời nước Cộng hòa
Nhân dân Lào - quốc gia đầu tiên trong lục địa Đông Nam Á tiến lên
chủ nghĩa xã hội.
Những truyền thống cổ kính như lòng mong ước và mơ ước của
dân tộc, của tâm hồn Lào mà bọn cướp nước, dù chúng mặc áo lái
buôn thế kỷ trước hay bọn đế quốc, bọn phản động quốc tế hiểm độc
thời nay không bao giờ có thể hiểu được.
Tháp cổ Thạt Luổng - nơi để di cốt những người tu hành, tượng
trưng cho đỉnh cao nhất công trình của người giữa thế gian. Quanh
sân cỏ xanh mướt, bước lên tầng hai, suốt bờ tường nở từng cánh
sen mọc châu tuần vào ba mươi ngọn tháp. Đứng đây ngước mặt
nhìn ngọn tháp cao mọc giữa mười hai cánh hoa quỳ, ngọn tháp như
ngọn nến vàng thắp lên trời, vẳng tiếng khánh reo trong gió. Nhưng
cây cọ cổ thụ cùng ra đời với tháp từ những thế kỷ trước, giữa ngôi
nhà sàn thênh thang “một nghìn cửa” - cái sa la lớn nhất các chùa
trên đất Lào.
Trên sân sa la nghìn cửa giữa vùng cỏ xanh biếc, những tàu lá cọ
như những chiếc dù che. Bao nhiêu năm đã qua, mỗi năm lại đến
một cuộc vui đêm ngày của đám hội chùa Thạt Luổng đã cắt nghĩa
được tâm tình con người với những nét yêu, nét tin vô vàn.
Có thể nhận ra những nét tin yêu ấy ở đâu cũng có. Một cánh
cửa, một bệ tượng Phật ngồi trên cánh sen, những lá cọ, những bông
lúa nếp, cành lá ban vừa trông thấy trong bức tranh và nét khắc,
ngước mắt ra sân vẫn thấy những người ấy, cây ấy, lá ấy. Phật ngồi
niệm, tay bấm hư vô, tay buông thư thái. Phật đi cất bước như người
đi ngoài đường. Mọi hình tượng của tín ngưỡng cũng là quang cảnh
đời sống và tâm tư con người. Pho tượng thần mưa óng ả trong chùa
Phạ Kèo, cả dáng thân mình chảy dài như dòng nước, hai tay buông,
