Bác ta nói như sủa. Khuôn mặt bác to lớn, vùng da quanh mũi được cạo
nhẵn xanh, chằng chịt những mạch máu đỏ; cái mũi đỏ hồng nhòm bộ ria;
môi dưới của bác trề ra, vẻ nặng nề và khinh miệt. Điếu thuốc dính chặt bên
mép đang bốc khói. Có lẽ bác mới từ nhà tắm ra – người bác còn thoảng mùi
cành bạch dương
và lá ớt. Thái dương và cổ bác đầm đìa những giọt mồ
hôi lóng lánh.
Khi tôi uống trà xong, bác dúi cho tôi tờ giấy bạc một rúp.
- Đi mua lấy hai cái tạp dề có yếm che mà mặc. Hượm, để tao mua cho
cũng được!
Bác sửa lại mũ chụp rồi đi ra, người lắc lư nặng nề, chân dò dẫm trên
boong tàu như một con gấu.
… Trời về đêm. Mặt trăng sáng rực rỡ lướt qua con tàu sang cánh đồng
cỏ ở mạn trái. Con tàu cũ kĩ màu gạch, có một viền trắng trên ống khói,
thong thả và giậm giật đập cánh quạt vào làn nước bạc. Hai bờ sông đen
ngòm lặng lẽ trôi về phía con tàu, in bóng xuống mặt sóng. Trên bờ, cửa sổ
mấy căn nhà gỗ tỏa ánh sáng màu đỏ quành quạch. Trong làng vang lên
những tiếng hát: Đó là các cô thôn nữ đang ca múa, điệp khúc “Aie Ludi”
vang đến tai tôi nghe như khúc “Aliluya”
Một chiếc sà lan cũng màu gạch được kéo bằng sợi dây cáp dài trôi
theo sau tàu thủy. Boong sà lan quây bằng hàng rào sắt. Trong chiếc lồng sắt
đó là những tù nhân bị đi đày hay tù khổ sai. Ở mũi sà lan, lưỡi lê của người
lính canh sáng loáng như một ngọn nến. Không khí yên lặng bao trùm. Ánh
trăng tràn ngập. Những đốm tròn xám hiện lờ mờ sau dãy hàng rào sắt đen
ngòm – đó là những người tù đang nhìn dòng Volga. Nước sông nức lên,
không hiểu nó đang khóc hay đang cười gượng gạo. Cảnh vật xung quanh
trang nghiêm như không khí trong nhà thờ, mùi dầu mỡ xông lên cũng nồng
nặc như ở nhà thờ vậy.
Tôi nhìn chiếc sà lan và hồi tưởng lại khi còn bé, nhớ đến đoạn đường
từ Astrakhan đến Nizhny, nhớ bộ mặt đanh thép của mẹ, nhớ bà – người đã
dìu dẫn tôi vào cuộc đời tuy khó khăn nhưng đầy thú vị này
. Và khi nghĩ
