chiến đấu giữa người Nga và người Kabarda
, hay Người nữ tín đồ Hồi
giáo tuyệt mĩ đã chết trên quan tài chồng
thỏa mãn được tôi, chúng thường khiến tôi cáu giận: Tựa hồ chúng giễu cợt
tôi là thằng ngốc bằng cách kể cho tôi nghe những chuyện phi lí với những
câu văn hiểm hóc.
Tôi thích Những người xạ thủ, Youri Miloslavski, Người thầy tu bí
, Yapacha, người kị sĩ Tarta và những quyển cùng loại hơn. Sau khi
đọc xong, các quyển sách ấy còn lưu lại được chút gì trong trí óc. Tôi thích
nhất là loại sách viết về sự tích các thánh. Các sự tích đó có vẻ nghiêm chỉnh
đáng tin và đôi lúc khiến tôi vô cùng xúc động. Tôi thấy những vị thánh tử
vì đạo đều hao hao bác Tốt Lắm, các thánh nữ thì tựa như bà ngoại tôi, còn
những tu sĩ thì giống ông ngoại những lúc ông vui vẻ, dễ dãi.
Tôi đọc sách trên gác thượng hoặc khi chẻ củi trong nhà kho, chỗ nào
cũng bất tiện và lạnh lẽo. Thỉnh thoảng, gặp quyển sách hay hoặc phải đọc
cho chóng xong, tôi thức dậy lúc nửa đêm và đốt nến. Nhưng bà chủ già để
ý thấy nến chóng hết quá nên đã dùng một que đóm để đo và giấu cái thước
ấy vào một chỗ. Nếu sáng hôm sau cây nến thiếu đi một mẩu
không tìm thấy que đóm mà bẻ đi một đoạn bằng đoạn nến đã cháy thì trong
bếp lại ầm ĩ huyên náo. Một hôm, cậu Viktoruska nằm trên phản phát bực đã
tuyên bố:
- Đừng có bù lu bù loa mãi lên như thế, mẹ ơi! Không tài nào sống
được! Tất nhiên là nó đã thắp nến vì nó đọc sách mượn của thằng chủ hiệu,
con còn lạ gì nữa. Mẹ cứ xem trên gác thượng ấy…
Bà già vội trèo lên gác, tìm được một quyển không biết là quyển gì và
xé nát.
Dĩ nhiên việc đó làm tôi rất buồn phiền, nhưng lòng ham muốn đọc
sách càng ngày càng mạnh. Tôi hiểu rằng nếu có vị thánh nhân nào đến nhà
này thì các chủ nhân của tôi cũng sẽ dạy dỗ cải tạo ông ta theo lối sống của
họ; họ làm điều đó vì buồn chán. Nếu họ không được buộc tội mọi người,
không được la lối, chế giễu người khác thì họ sẽ quên mất tiếng nói, sẽ trở
