hiền lành hay dữ tợn, lời nói và ý nghĩ của họ đều nghèo nàn hơn những
người bần nông ngoài đời thật.
Bần nông trong sách vở ít nói đến Chúa, đến các giáo phái và nhà thờ:
Họ thường nói nhiều về chủ nhân, về ruộng đất, về chân lí và những nỗi cực
nhục của cuộc đời. Họ ít nói về phụ nữ và khi nhắc đến phụ nữ họ không
mang thái độ thô bỉ mà có phần thân ái. Còn với các bần nông thật thì đàn bà
là một trò tiêu khiển nguy hiểm. Với đàn bà, luôn phải ranh mãnh, nếu
không họ sẽ áp đảo và làm rối loạn cuộc sống. Các bần nông trong sách vở
hoặc là xấu hẳn hoặc là tốt hẳn, không bao giờ vừa xấu vừa tốt. Người thật
thì chẳng tốt mà cũng chẳng xấu, họ thú vị một cách kì lạ. Cho dù họ có thổ
lộ hết với ta, ta vẫn luôn cảm thấy họ đang còn giữ lại một điều gì rất thầm
kín, chỉ dành cho bản thân họ, và rất có thể chính cái không nói ra, cái ngấm
ngầm đó lại là cái chủ yếu nhất.
Trong số những người bần nông được miêu tả trong sách vở, tôi thích
nhất nhân vật Pyotr của Acten thợ mộc. Tôi muốn đọc truyện ấy cho bạn bè
nghe, bèn đem cuốn sách đến hội chợ. Tôi thường hay phải ngủ đêm với
phường này hoặc phường kia, đôi khi do tôi không muốn trở về thành phố
hoặc vì trời mưa, nhưng thường là vì sau một ngày làm việc tôi rất mệt và
không còn đủ sức để cuốc bộ về nhà.
Khi tôi bảo tôi có một cuốn sách nói về thợ mộc, tất cả hết sức chú ý,
nhất là bác Osip. Bác cầm lấy cuốn sách, vừa giở từng trang vừa hoài nghi
lắc lư cái đầu nom như đầu thánh.
- Mà có lẽ viết về chúng ta thật đấy! Hừ, lũ bịp bợm! Ai viết thế? Một
nhà quý tộc à? Hừ, tôi cũng nghĩ như vậy. Các nhà quý tộc và quan trên cái
gì họ cũng có thể làm được. Những cái Chúa chưa đoán ra, quan trên đã
nghĩ ra rồi. Họ sinh ra để làm chuyện đó mà lại…
- Osip, anh nói về Chúa chẳng thận trọng gì cả. – Bác Pyotr nhận xét.
- Không sao! Đối với Chúa thì lời nói của tôi còn nhẹ hơn một bông
tuyết hoặc một giọt nước mưa rơi vào cái đầu hói của tôi cơ đấy! Anh chớ
lo, tôi với anh không đụng được đến Chúa đâu…
