lòng cao thượng, sức mạnh và vẻ đẹp. Không phải vô cớ khi kể về Sitanov,
Gorky nhắc rằng trong anh hình như có một cái gì giống với “nhà quý tộc
Tây Ban Nha”, nhân vật mà Sitanov yêu thích hơn cả.
Đặc biệt, Jikharev đã khiến Alyosha rất đỗi ngạc nhiên; đó là một nghệ
sĩ nhân dân, một người bị giày vò vì khát vọng hiểu biết và sáng tác tự do.
“Chúng ta biết được những gì? Chúng ta sống thật quá tầm thường… Còn
đâu là tâm hồn? Tâm hồn ở đâu rồi? Nguyên bản thì có đấy; nhưng trái tim
thì không…” Alyosha lo lắng và vui mừng nghe những lời lạ tai ấy của
Jikharev.
Những người này càng ngày càng nhận thức rõ sự bất công, vô nghĩa
của thứ lao động cưỡng bách. Họ bị dồn vào cảnh lao động kiệt sức và đơn
điệu, mất hết niềm vui và phúc lợi ở đời. Họ thèm muốn ánh sáng, tri thức,
cái đẹp. Những cuốn sách mà Alyosha đọc đã khiến họ say mê, rung động.
Khi Alyosha đọc tập thơ Con quỷ của Lermontov, những người này khiến
cậu hết sức ngạc nhiên bởi khả năng thụ cảm nghệ thuật rất tinh vi và sâu
sắc của họ.
Qua những năm sống phiêu bạt ấy, trong Alyosha nảy sinh tình yêu
mạnh mẽ với con người, thứ tình yêu mà cậu sẽ mang suốt đời. “Chú được
cái tốt là đối với ai chú cũng coi như họ hàng thân thích cả, cái đó rất tốt!”
Kapendiukhin đã nói với Alyosha như vậy.
Alyosha luôn có mặt trên con đường đi tìm chân lí, mục đích cuộc
sống, đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi vẫn giày vò cậu: “Làm thế nào để giúp
đỡ mọi người?” Đối với Alyosha, việc tìm hiểu ông lão thợ mộc Osip là một
điều “hết sức cần thiết”. Tính tình phức tạp của Osip giúp cho Alyosha hiểu
được bản chất mâu thuẫn của nông dân (Về Osip, năm 1897 Gorky đã viết
trong truyện ngắn Vanka Mazin và năm 1912 trong truyện ngắn Băng
chuyển). Alyosha biết tìm ở mọi người những điều cần thiết với cậu, mặc dù
những người ấy khác xa cậu.
Trong tâm thức, Alyosha đã phân biệt được ước mơ và thực tế. Giờ
đây, cậu không chỉ hướng về sách vở, thơ ca, truyện thần thoại để tìm kiếm
