Peskov mới tìm được hướng đi cho mình.
Truyện tự thuật không phải là một thể loại mới trong văn học. Trước
kia ở Nga, Saltykov Shchedrin, Lev Tolstoy, Aksakov… cũng đã từng viết
truyện tự thuật. Gorky phát triển một cách sáng tạo truyền thống ưu tú của
quá khứ và nâng cao tính tư tưởng của thể truyện này.
Tác phẩm tự thuật của Gorky đóng một vai trò quan trọng trong sự
nghiệp sáng tác của nhà văn. Nó là chiếc chìa khóa giúp ta hiểu thấu nguồn
gốc thiên tài của Gorky, nắm chắc mối quan hệ vô cùng sâu sắc giữa Gorky
với nhân dân, đất nước và cuộc sống. Con đường Gorky đã trải qua là con
đường tiêu biểu của nhiều người Nga mòn mỏi trong cảnh bần cùng hóa bi
thảm, trong lao động cực nhọc, sự vươn lên của tuổi trẻ với khát khao sáng
tạo thường chịu áp chế, bóp nghẹt, nhưng những người trẻ tuổi vẫn tràn trề
lòng tin, vượt mọi trở ngại trên con đường đi tìm lẽ sống. Gorky không coi
tiểu sử của Alyosha Peskov là một hiện tượng siêu việt, ông từng tuyên bố:
“Lịch sử của Gorky không phải là một trường hợp duy nhất và không phải là
một trường hợp ngoại lệ đặc biệt.”
Các nét tính cách nổi bật của Alyosha
là: Lòng biết ơn nồng nhiệt với những người có lòng tốt với mình; tình cảm
thương yêu những bạn cùng trang lứa đau khổ hơn mình; khát vọng chính
nghĩa tới mức say sưa; mối căm thù sâu sắc đối với bọn áp bức tàn bạo; tinh
thần bất khuất, khắc phục khó khăn; lòng yêu lao động… Nổi bật nhất là
tinh thần hiếu học, chí cầu tiến, óc quan sát tinh vi, thói quen nhìn thẳng vào
sự việc để phân biệt rõ ràng cái tốt, cái xấu. Alyosha không sống thụ động,
tính cách cậu dần được hình thành vững vàng trong cuộc đấu tranh chống lại
nguồn gốc của cái xấu xa trong đời sóng, trong khao khát hướng tới những
điều tốt đẹp, công bằng và nhân đạo.
Gặp Gorky lần đầu tiên năm 1905, Lenin nói: “Phải học ở Gorky cách
nhìn và cách nghe.” Tác phẩm tự thuật của Gorky là một kho vốn sống
phong phú, miêu tả lại bước đường gian truân đã dẫn dắt Gorky tới tuổi
trưởng thành, nêu lên những ấn tượng sâu sắc nhất đã gợi hình, gợi ý, chuẩn
bị cho đời sống văn học của Gorky. Tác phẩm không chỉ là tiểu sử riêng của
một cá nhân mà còn là bức chân dung của cả một thế hệ, bức họa rộng lớn
