thích coi tình trạng phi tự do là điều kiện để được trường tồn”. Nói
cách khác, con người sẵn sàng hạn chế bản thân nếu như động cơ
hành động là cao quý theo một nghĩa nào đó. Trong thực tế, công ty
có thể tạo ra tiếng vang như một câu lạc bộ độc quyền hay một hội
danh dự vậy.
Tuy nhiên, cùng lúc, mỗi người trong chúng ta cần tự làm nổi bật
bản thân – ngay cả khi đang ở trong một tổ chức thành công. Vì thế,
đôi khi chúng ta quan sát thấy nghị lực phi thường vượt ra khỏi
phạm vi yêu cầu của nhiệm vụ, khi mà người lao động (công nhân ở
phân xưởng, nhân viên bán hàng, thư kí văn phòng) được trao cho
chút quyền kiểm soát vận mệnh của họ. Một thí nghiệm tâm lý
nghiên cứu lĩnh vực này đã nêu bật luận điểm sau đây. Các đối tượng
thử nghiệm ở tuổi trưởng thành được giao nhiệm vụ giải một số câu
đố phức tạp và một việc nhỏ là đọc và sửa bảng in thử. Bối cảnh ồn
ào làm phân tán sự tập trung được tạo ra một cách ngẫu nhiên; chính
xác hơn, đó là “một tổ hợp âm thanh của hai người nói tiếng Tây
Ban Nha, một người nói tiếng Ác-mê-ni-a, một máy in đang chạy,
một máy tính để bàn, một máy đánh chữ và tiếng ồn đường phố,
tất cả tạo nên một tổ hợp om sòm lẫn lộn không thể phân biệt nổi”.
Các đối tượng thử nghiệm được phân làm hai nhóm. Nhóm thứ
nhất chỉ được thông báo là phải thực hiện công việc. Nhóm thứ hai
được cấp cho một nút để tắt tiếng ồn, hay dụng cụ tương tự như
nút ngắt mạch. Nhóm thứ hai giải được số câu đố nhiều gấp
năm lần so với nhóm kia, và chỉ phạm vài lỗi khi đọc và chữa bản in.
Tuy nhiên, “…chẳng đối tượng nào trong nhóm có nút tắt tiếng
ồn sử dụng nút đó. Sự khác biệt về kết quả là do con người ý thức
được rằng họ có thể kiểm soát được”.
Các công ty được quản lý tốt nhất, và một vài công ty khác,
hành động nhất quán với những lý thuyết nêu trên. Chẳng hạn,
việc giám đốc bán hàng của một chi nhánh gồm 100 nhân viên đã
