khoa học, tính thẩm mỹ, vẻ đẹp ý niệm, quan trọng đến nỗi nhà
khoa học nhận giải Nobel là Murray Gell-Mann đã xúc động bình
luận: “Khi quan điểm đơn giản của bạn được giới vật lý thừa nhận vì
nó giải thích được những gì đang xảy ra, thì một vài số liệu thực tế
phản bác, cũng chẳng có nghĩa lý gì”. Cựu Chủ tịch Hội đồng Quản
trị của McDonald’s, Ray Kroc làm thơ về món bánh hamburger,
không phải vì ông ta có vấn đề, mà là do nhận ra vẻ đẹp đóng vai
trò khởi điểm cho tư duy kinh doanh logic.
Số lần chúng ta “suy luận” bằng bán cầu não phải (trực giác)
cũng nhiều ngang bằng, thậm chí có lẽ còn hơn cả bằng bán cầu
não trái (logic). Cách đây 15 năm, hai nhà tâm lý học thực nghiệm,
Amos Tversky và Daniel Kahneman, là những người khởi xướng luận
điểm chính của tâm lý học thực nghiệm ‒ “các xu hướng nhận thức”.
Trong nhiều bài trắc nghiệm liên tiếp, các đối tượng – kể cả
những người đã tham gia các khóa đào tạo khoa học – đều có xu
hướng tự bộc lộ kiểu tư duy theo trực giác. Chẳng hạn, hiện tượng
“tính biểu trưng” đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến khả năng suy luận của
chúng ta. Nói một cách đơn giản, chúng ta bị ảnh hưởng bởi những
câu chuyện (với các tình tiết cụ thể có ý nghĩa rõ ràng) hơn là bởi số
liệu (với những định nghĩa trừu tượng). Trong một thí nghiệm điển
hình, các đối tượng được nghe một câu chuyện và vài dữ kiện có liên
quan tới một cá nhân, rồi được yêu cầu phỏng đoán nghề nghiệp
của đương sự. Chẳng hạn như, các đối tượng nghiên cứu được biết
“Jack là một người đàn ông 45 tuổi. Đã lập gia đình và có bốn người
con. Ông là người bảo thủ, cẩn trọng và đầy tham vọng. Jack không
quan tâm tới các vấn đề chính trị, xã hội và dành phần lớn thời
gian rảnh rỗi cho các thú tiêu khiển riêng, trong đó có nghề thợ
mộc, lái thuyền buồm, và giải các bài toán đố”. Sau đó, người ta
thông báo rằng chân dung mô tả về nhân vật Jack đã được chọn lọc
từ một mẫu ngẫu nhiên gồm 80% những đối tượng là luật sư và
20% những đối tượng là kỹ sư. Các đối tượng nghiên cứu sẽ chọn
