nhưng thay thế là một thứ nhức nhối tương tự như cảm giác của người bị
ngã ngựa, tuy không gãy xương nhưng khắp mình mẩy thâm tím, và bàng
hoàng. Lúc này Philip thấy mình có thể tìm hiểu với ý thức hiếu kỳ tâm
trạng của mình trong mấy tuần qua. Anh cố phân tích tình cảm bản thân và
anh cảm thấy có phần thích thú. Một điều làm anh đặc biệt chú ý là trong
hoàn cảnh như thế những điều anh suy nghĩ chẳng còn ý nghĩa, cái thứ triết
lý tự anh nghĩ ra mà anh đã có lần hết sức hài lòng rốt cuộc là vô tích sự.
Vấn đề này làm lòng anh bối rối.
Nhưng có một đôi lần anh gặp trên đường một thiếu nữ giống Mildred
đến nỗi tim anh tưởng chừng như ngưng đập. Thế là anh không ghìm nổi
mình vội vàng đuổi cho kịp, lòng rộn ràng mà lo lắng để rồi nhận ra đó chỉ
là một người hoàn toàn xa lạ. Mọi người đã từ vùng quê trở về, anh anh
cùng Dunsford đi uốn trà ở cửa hàng A.B.C.
Bộ đồn phục quá quen thuộc của các cô hầu bàn làm anh khổ sở đến nỗi
anh không thốt nổi một lời. Anh chợt nghĩ có lẽ nàng đã chuyển sang làm
việc tại một cơ sở kinh doanh khác của hãng này, và có thể anh sẽ bất ngờ
mặt đối mặt với nàng. Ý nghĩ này làm anh kinh hoàng đến nỗi anh sợ
Dunsford sẽ nhận thấy anh có vấn đề: anh không nghĩ ra được điều gì để
nói; câu chuyện làm anh muốn phát điên, và phải cố hết sức anh mới ghìm
được mình không thốt lên với Dunsford: “Cậu im đi! Trời đất ơi!”.
Rồi ngày thi đến. Đến lượt mình Philip bước tới bàn thấy giáo chấm thi,
lòng hết sức tự tin. Anh trả lời hai ba câu hỏi. Sau đó người ta đưa cho anh
mẫu để xét nghiệm; vì anh rất ít dự những buổi lên lớp nên ngay khi bị hỏi
về những điều không học được qua sách vở, anh đời người cứng họng. Anh
cố che giấu sự dốt nát của mình, thầy giáo chấm thi cũng không ép, và cũng
chẳng mấy chốc mà đã qua được mười phút. Anh cảm thấy chắc hẳn là đỗ,
nhưng ngày hôm sau, khi đến để xem kết quả thông báo ngoài cửa tòa nhà
dùng cho thi cử, anh sững sờ không thấy số báo danh của mình trong những
