động, cú căn cú phi căn, cú hữu vi cú phi hữu vi, cú vô vi cú phi vô vi, cú
nhân quả cú phi nhân quả, cú sắc cứu cánh cú phi sắc cứu cánh, cú thiết cú
phi thiết, cú tòng thọ cát đằng cú phi tòng thọ cát đằng, cú tạp cú phi tạp, cú
thuyết cú phi thuyết, cú Tỳ Ni cú phi Tỳ Ni, cú Tỳ Kheo cú phi Tỳ Kheo, cú
xứ cú phi xứ, cú tự cú phi tự.
Lƣợc giải :
Từ CÖ SANH CÖ BẤT SANH cho đến CÖ TỰ CÖ PHI TỰ, chúng tôi
lƣợc giải chung nhƣ sau : Tất cả pháp thế gian, cho đến xuất thế gian, lời
nói diễn tả đƣợc đều nằm trong tƣơng đối; nhƣ sanh, trụ, dị, diệt, sáng, tối
và sắc, không v.v... mỗi mỗi gồm có tứ cú, thật ra chẳng thể kể xiết. Nhƣ
tứ cú của chữ SANH : Cú thứ nhất là SANH, cú thứ nhì BẤT SANH, cú
thứ ba CHẲNG SANH, CHẲNG BẤT SANH, cú thứ tƣ CŨNG SANH,
CŨNG BẤT SANH. Chữ THỪƠNG cũng vậy : Cú thứ nhất THỪƠNG, cú
thứ nhì VÔ THỪƠNG, cú thứ ba CHẲNG THỪƠNG, CHẲNG VÔ
THỪƠNG, cú thứ tƣ CŨNG THỪƠNG, CŨNG VÔ THỪƠNG... Những
chữ khác cũng đều nhƣ thế cả.
Lƣợc giải hết
CHÁNH VĂN
Phật bảo Đại Huệ rằng :
- Đó là 108 câu Phật xƣa đã nói, ngƣời và các Đại Bồ Tát cần nên tu học.
Khi ấy, Đại Huệ Bồ Tát lại bạch Phật rằng :
- Thế Tôn! Các thức có mấy thứ sanh, trụ, diệt?
Phật bảo Đại Huệ :
- Các thức có hai thứ sanh, trụ, diệt, chẳng phải suy nghĩ biết đƣợc. Hai thứ
sanh gọi là lƣu chú sanh và tƣớng sanh; hai thứ trụ gọi là lƣu chú trụ và
tƣớng trụ; hai thứ diệt gọi là lƣu chú diệt và tƣớng diệt.
- Đại Huệ! Các thức có ba thứ tƣớng, gọi là chuyển tƣớng, nghiệp tƣớng và
chơn tƣớng. Nói tóm tắt có ba thứ thức, nói rộng có tám thứ tƣớng. Ba thứ
thức ấy là : Chơn thức, hiện thức và phân biệt sự thức. Đại Huệ! Ví nhƣ
gƣơng sáng hiện những sắc tƣớng, chỗ hiện của hiện thức cũng nhƣ thế.
