chủ chốt trong sự phát triển của luật công. Còn bây giờ, tôi sẽ tưởng tượng
một thẩm phán, người chia sẻ những lo ngại này, và hỏi xem chúng ta có
thể đưa ra lời khuyên nào cho ông ấy.
Đầu tiên, chúng ta có thể đưa ra cam đoan: Nếu ông đang xử một vụ
trong đó các bên có thể thương lượng và thi hành hợp đồng, thì quyết định
của ông không có ý nghĩa gì hết và ông sẽ không thể sai. Những thương
lượng về sau sẽ dẫn tới sự phân phối không hiệu quả của tiềm lực kinh tế
và hoàn toàn không phụ thuộc vào quyết định của ông.
Thứ hai, xin cẩn trọng: Đừng cố xử một vụ kiện bằng cách quyết định ai
có lỗi. Ngay cả khi ông nghĩ rằng ông có thể luận giải cho ý niệm ấy, không
có lý do gì cho thấy nó sẽ dẫn tới một quyết định hữu ích. Chi phí của tổn
thất phải do bên có thể ngăn chặn tổn thất với chi phí thấp hơn gánh chịu,
không nhất thiết là bên sẽ bị gán cái mác là “thủ phạm” bằng những cách
nghĩ sai lệch thông thường.
Thứ ba, xin chia buồn: Có lẽ sẽ rất khó cho ông để biết ai là người có thể
ngăn chặn tổn thất với chi phí thấp hơn. Giả sử ông tuyên bố trước tòa rằng
ngành đường sắt sẽ phải chịu trách nhiệm về tổn thất do tia lửa gây ra trừ
phi người nông dân có thể ngăn chặn tổn thất với chi phí thấp, trong trường
hợp đó ngành đường sắt không phải chịu trách nhiệm nào cả. Vậy ông có
mong người nông dân thú nhận rằng họ có thể ngăn chặn tổn thất với chi
phí thấp hay không? Tất nhiên họ sẽ không dại gì thú nhận, và trừ phi ông
là chuyên gia trong cả lĩnh vực nông nghiệp lẫn ngành đường sắt, còn nếu
không, ông khó mà biết nơi nào để truy cứu trách nhiệm.
Thứ tư, một gợi ý: Cố gắng tạo điều kiện để các bên thỏa thuận với nhau.
Nếu họ có thể thoả thuận thì chúng ta sẽ quay trở lại với hoàn cảnh mà
chúng ta không thể sai được.
Tôi xin được mở rộng gợi ý hơn một chút bằng một ví dụ. Ví dụ này
không vờ tính tới tất cả những gì có thể thứ yếu trong thế giới thực; nó bị
lột trần để minh họa một luận điểm.
