là một chương trình dịch chuyển”, cứ như thể việc tạm thời tăng thuế thu
nhập không phải là động lực để tạm hoãn việc kinh doanh đang sinh lời
trong vài năm.
Luận điểm này sẽ dẫn sinh viên tới phần yêu thích của tôi trong bức thư,
luận điểm số (3), nơi ông Rohatyn đã phát minh ra một “nguyên tắc kinh tế
cơ bản” trái với những nguyên tắc cơ bản của kinh tế: Không bao giờ vay
để thanh toán các thiệt hại đã xảy ra. Tôi nghĩ có lẽ điều này có nghĩa là
nếu nhà bạn chẳng may bị cháy trụi thì bạn cũng không nên vay thế chấp
để mua một căn nhà mới; tốt hơn là dựng tạm căn nhà bằng một hộp bìa
cứng mà tá túc cho tới khi bạn tiết kiệm đủ tiền mặt để mua một căn nhà
mới.
Đây là một nguyên tắc cơ bản của kinh tế học mà các nhà kinh tế học
thực ra đã nghe nói tới: Cố gắng, trong giới hạn hợp lý, để dàn trải mức
tiêu dùng. Nếu bạn tiêu 2.000 đô-la cho kỳ nghỉ tại đảo Hawaii, thì đừng ép
mình phải giảm chi phí tháng sau đi 2.000 đô-la để bù vào khoản tiền đó;
thay vào đó hãy giảm dần dần các chi phí của bạn mỗi tháng nhưng trong
nhiều tháng. Làm tương tự nếu bạn bị mất ví, hay nếu bạn bị yêu cầu bảo
lãnh các tổ chức chuyên nhận tiết kiệm cho vay. Vận rủi dễ gánh nhất nếu
được chia thành từng lượng nhỏ. Trải nỗi đau theo thời gian; cố gắng
không gồng mình chịu đòn một lúc.
Nguyên tắc Rohatyn, khẳng định điều ngược lại, gợi ý rằng Đại Khủng
hoảng có lẽ là ý tưởng tuyệt vời. Năng suất giảm sút trong những năm
1930, đó là “tổn thất đã xảy ra” và trong trường hợp đó ông Rohatyn sẽ
bắt chúng ta gánh chịu tất cả thiệt hại như là một liều thuốc đắng khổng lồ.
Nhưng nếu bạn trò chuyện với những người sống trong thời Đại Khủng
hoảng, bạn sẽ thấy hầu hết mọi người đều mong muốn dàn trải sự mất mát,
cắt giảm dần tiêu chuẩn sống trong khoảng thời gian dài. Nếu người ta
không thích vận rủi tập trung dồn vào một vài năm bằng thói đỏng đảnh
của các chu kỳ kinh tế, thì tại sao họ lại thích hơn nếu nó bị áp đặt bởi sắc
lệnh của chính phủ?
