chứng minh bằng cách đưa ra một vài con số phần trăm tăng lên. “Đầu tiên
tôi mua táo, và sau đó giá táo tăng 10%. Sau đó tôi mua chuối, và rồi giá
chuối tăng lại 25%. Thế tức là giá đã tăng tới 35% trong có 2 tuần!”
Đương nhiên, cách tính toán này đã bỏ qua một thực tế là sau đợt tăng
giá 35% này, tôi vẫn mua táo giảm giá 59 xu một pound như tôi đã mua hai
tuần trước.
Cách tính đó có điểm tương đồng với cách chính phủ báo cáo thống kê
lạm phát. Chỉ số giá tiêu dùng thể hiện sự thay đổi trong giá cả không phải
của giỏ hàng hóa mua ngày hôm nay mà là hàng hóa từng mua. Giỏ hàng
hóa này thường phản ánh thái quá những hàng hóa từng được khuyến mại
trong quá khứ và phản ánh không đúng những hàng hóa được khuyến mại
ngày hôm nay. Kết quả là nó cường điệu hóa lượng giá tăng cao nhất và
khiến cho thay đổi tổng thể trông có vẻ tồi tệ hơn thực tế.
Vài năm trước, giá vé máy bay còn thấp và giá máy tính xách tay thì cao.
Người ta bay nhiều nhưng dùng ít máy tính xách tay. Ngày nay, vé máy bay
đắt hơn còn giá máy tính lại rẻ hơn rất nhiều. Một chỉ số như CPI chú trọng
nhiều tới sự gia tăng của giá vé máy bay nhưng hầu như không đoái hoài gì
đến sự trượt giá máy vi tính. Khi bạn trả tiền cho vé máy bay năm nay
nhiều hơn so với năm ngoái thì chỉ số giá tiêu dùng phản ánh thay đổi đó.
Khi bạn mua một chiếc máy vi tính mà bạn không đủ tiền mua vào năm
ngoái, chỉ số giá lại bỏ qua thay đổi đó. Vì năm ngoái bạn không mua chiếc
máy vi tính nào, cho nên chiếc máy tính của bạn không được tính vào đó.
Trong vòng gần ba thập kỷ trở lại đây, lạm phát luôn là vấn đề nghiêm
trọng đối với các quốc gia. Việc chỉnh sửa các vấn đề về đo lường không
làm được gì nhiều để thay đổi tình trạng đó. Nhưng không phải là không có
ý nghĩa gì nếu lạm phát là 3% hay 4% hay 5%. Các khoản tiền an sinh xã
hội chẳng hạn, chúng luôn tuân theo những thay đổi trong CPI. Nhìn
chung, một người có thu nhập tăng hàng năm tương ứng với CPI sẽ thấy
khả năng tiêu dùng của mình tăng lên hàng năm, bởi vì CPI luôn khiến lạm
phát trở nên nghiêm trọng hơn so với bản chất của nó.
