Ford Escort hay Lexus, xuất xứ của chiếc xe không phải là điều bạn quan
tâm hàng đầu. Thương mại tách rời lựa chọn tiêu dùng và lựa chọn sản
xuất. Chúng ta có thể sản xuất những chiếc xe rẻ tiền và lái những chiếc xe
đắt tiền, nếu sản xuất xe rẻ mang lại nhiều lợi nhuận cho chúng ta.
Khi “Chương trình David Brinkley” dành cả tiếng đồng hồ thuyết trình
về “vấn đề” mù chữ, thì câu hỏi đầu tiên mà nhà kinh tế học đặt ra là: Vấn
đề nào? Dĩ nhiên, việc biết đọc, biết viết là điều quan trọng, nhưng điều đó
không có nghĩa là chúng ta có rất ít những người không biết đọc, biết viết.
Tri thức rất tốn kém và càng tốn kém hơn khi ta phổ cập nó đến những bộ
phận dân chúng không muốn tiếp thu. Sẽ đến lúc chúng ta phải đưa ra
quyết định rằng nguồn chi phí đổ vào chương trình xóa mù chữ nên được
sử dụng vào mục đích khác thì tốt hơn.
Bạn sẽ nghĩ − hoặc ít nhất tôi sẽ nghĩ – nếu một nhà báo cho rằng một
con số về vấn đề nào đó là sai, ông ta sẽ nên tự thấy nghĩa vụ đưa ra con số
mà mình cho là đúng. Không vị khách mời nào của Brinkley, và không ai
trong số những khách mời thường xuyên, thấy mình cần nói lên điều đó.
Giả sử nếu họ đã nói với chúng ta về lượng phổ cập đọc viết mà họ cho là
hợp lý, họ có thể tiếp tục cho chúng ta biết điều gì khiến họ nghĩ rằng
chúng ta có quá ít chứ không phải quá nhiều những người không biết đọc
biết viết.
Một nhà kinh tế học có thể nghiêng về việc áp dụng tiêu chí hiệu quả:
Chúng ta nên khuyến khích việc phổ cập giáo dục cho đến khi chi phí bổ
sung bắt đầu vượt quá lợi ích bổ sung. Một nhà báo có quyền phản đối quan
điểm đó nhưng nếu làm vậy, anh ta buộc phải đưa ra một nhận định khác.
Nếu hiệu quả là kim chỉ nam của chúng ta, thì khi đó chúng ta có thể luôn
trông mong rằng thị trường đã cung cấp gần đủ tri thức rồi. Những người
biết đọc hưởng gần như toàn bộ lợi ích, qua mức lương cao hơn và sự thỏa
mãn về khả năng được học tập ở trình độ cao hơn cả George F. Will và Sam
Donaldson. Những lợi ích đó mang lại những động lực vàng khiến họ tham
gia bất kỳ chương trình nâng cao trình độ bản thân với chi phí hợp lý nào.
