phu. Hoài nghi cũng là điều dễ hiểu, nhưng hoài nghi nghiêm túc cần đi
kèm với việc xem xét nghiên cứu bằng quan điểm khách quan và vạch ra
bước nào trong lý luận, nếu có, là đáng ngờ.)
Có những bằng chứng cho thấy người ta phản ứng mạnh mẽ trước
thưởng phạt thậm chí cả trong những trường hợp chúng ta thường không
cho rằng hành vi của họ là hợp lý. Rõ ràng là bằng thực nghiệm, các nhà
tâm lý học đã khám phá ra rằng, khi bạn đưa cho một người một cốc cà phê
nóng bỏng, thường thì anh ta sẽ làm rơi chiếc cốc nếu anh ta biết được đó là
cái cốc rẻ tiền, nhưng anh ta sẽ cố nắm lấy nó nếu anh ta tin rằng đó là cái
cốc đắt tiền.
Quả thật, phản ứng trước thưởng phạt có thể là một hành vi tự nhiên
giống như bất cứ hành vi bản năng nào. Trong một loạt thí nghiệm được
thực hiện tại trường Đại học Texas A&M, các nhà nghiên cứu đã cho phép
chuột và chim bồ câu có thể “mua” các loại thức ăn và đồ uống khác nhau
bằng cách đẩy các đòn bẩy khác nhau. Mỗi mặt hàng có một giá cụ thể,
chẳng hạn như 3 lần đẩy cho một giọt xá xị hay 10 lần cho một mẩu pho
mát. Các con vật này được nhận “lương” tương ứng với một số lần đẩy nhất
định hàng ngày; sau khi chúng “tiêu” hết lương, các đòn bẩy sẽ ngừng hoạt
động. Trong một vài phiên bản khác của thí nghiệm, các con vật có thể
kiếm thêm thu nhập bằng cách thực hiện các nhiệm vụ khác nhau. Chúng
nhận thêm số lần đẩy với cùng giá tiền sau mỗi nhiệm vụ chúng thực thi.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chuột và chim bồ câu phản ứng
tương ứng trước những thay đổi của giá cả, những thay đổi của thu nhập, và
những thay đổi của mức lương. Khi giá bia tăng, chúng mua ít bia hơn. Khi
lương tăng lên, chúng làm việc hăng say hơn – trừ phi thu nhập của chúng
đã rất cao, trong trường hợp đó, chúng chọn việc hưởng thụ nhiều hơn. Đó
cũng chính là những phản ứng mà các nhà kinh tế học mong chờ và quan
sát từ loài người chúng ta.
Thưởng phạt cũng có tác động. Kho tàng lịch sử kinh tế chứa đựng hàng
nghìn nghiên cứu thực nghiệm kiểm chứng cho mệnh đề này, và chưa từng
có nghiên cứu nào có thể bác bỏ mệnh đề này một cách thuyết phục. Các
