Nhiều nhà kinh tế học vẫn không cảm thấy hài lòng với câu chuyện của
Lucas và đặt những câu hỏi khó nhằn như “Tại sao chủ tiệm kem không tìm
hiểu về tỷ lệ lạm phát từ tờ Wall Street Journal trước khi anh ta bắt đầu một
dự án mở rộng hoành tráng?” Lucas và những người khác đã đáp lại bằng
cách phát triển câu chuyện lên một bậc, và đồng thời sẵn sàng tiếp nhận
những câu chuyện “cạnh tranh” lại.
Nhưng mặc cho số phận của bất cứ câu chuyện nhất định nào có ra sao
đi nữa thì Lucas đã thay đổi vĩnh viễn kinh tế vĩ mô khi ông khẳng định
rằng nhà kinh tế học vĩ mô phải có một câu chuyện nào đó để kể và phải kể
đủ chi tiết để khiếm khuyết của các câu chuyện lộ rõ. Vào năm 1971, Lucas
bắt đầu viết “Kỳ vọng và sự trung lập của đồng tiền” bằng cách miêu tả
những tiểu tiết của một xã hội nhân tạo, bao gồm tuổi thọ của các cư dân,
tuổi nghỉ hưu, và chính xác họ quan sát được bao nhiêu từ đời sống riêng tư
của nhau. Với những đặc điểm chính xác đó, ông có thể theo dấu mỗi hệ
quả khi nguồn cung tiền tăng lên. Trong thế giới của Lucas, một sự thay đổi
ngẫu nhiên trong nguồn tiền tệ cũng khiến lạm phát và việc làm gia tăng.
Cũng cùng sự thay đổi đó, khi nó xảy ra không phải do ngẫu nhiên mà do
chính sách của chính phủ, thì sẽ lại khiến lạm phát tăng nhưng việc làm vẫn
không đổi.
Theo lời kể, khi Lucas nộp bài viết cho một tờ báo kinh tế nổi tiếng, họ
đã từ chối đăng với lý do bài viết thú vị nhưng không liên quan đến kinh tế
vĩ mô. Ngày nay, bài viết ấy trở thành khuôn mẫu của kinh tế vĩ mô. Một số
nhà kinh tế học thích câu chuyện đó và một số khác ghét nó, nhưng đa số
họ đều đồng tình rằng hy vọng lớn nhất của chúng ta là kể và mổ xẻ những
câu chuyện rõ ràng và đủ đơn giản về thế giới để hiểu, nhưng cũng đủ rối
rắm để thể hiện mối quan hệ với thế giới chúng ta đang sống. Đó là hướng
tiến bộ từ lý thuyết kinh tế vĩ mô cũ, và cũng rất cần thiết nữa.
Kinh tế vĩ mô vẫn chưa thành công với vai trò là một môn khoa học dự
đoán. Nhưng kinh tế vĩ mô hiện đại, xuất hiện mới 20 năm nay, kiên quyết
không phạm sai lầm của người đi trước, và sẽ nhìn tương lai bằng sự tự tin
nóng vội của tuổi trẻ.
