Những câu hỏi như vậy làm rối trí rất nhiều nhà kinh tế học và hình
thành một lý do khiến hầu hết chúng ta còn miễn cưỡng trong việc chấp
nhận khái niệm hiệu quả thuần túy làm viễn cảnh cho lợi ích tối ưu. Thế
nên tôi nghĩ sẽ là hoàn toàn công bằng khi phát biểu rằng nói chung rất
nhiều nhà kinh tế học nhất trí cho rằng tính hiệu quả nên nắm giữ vai trò
đáng kể trong việc thiết lập chính sách xã hội.
Lập luận về tính hiệu quả buộc các nhà kinh tế học nhìn các cuộc tranh
luận thông thường bằng con mắt bất thường. Hãy cùng xem xét cuộc tranh
cãi thường niên về lực lượng quốc phòng. Khi so sánh giữa chế độ quân
dịch bắt buộc và quân tình nguyện, các nhà bình luận thường cho rằng ưu
điểm của chế độ quân dịch là chi phí thấp hơn. Quan điểm như vậy là sai
lầm. Tiền lương trả cho các binh sĩ tình nguyện là rút ra từ túi tiền của
những người đóng thuế và chảy vào túi các quân nhân. Số tiền lương này
không bị mất đi; chúng chỉ đơn giản được chuyển từ bộ phận này trong xã
hội sang một bộ phận khác. Theo cách tính của các nhà kinh tế, những
chuyển đổi kiểu này không phải là các chi phí thực tế.
Chi phí duy trì quân đội đúng bằng giá trị của các cơ hội mà các thanh
niên đã bỏ qua khi họ trở thành quân nhân. Giá trị của các cơ hội này được
tính bằng những gì mà binh sĩ sẵn sàng chi trả để có được chúng. Khi một
thợ cơ khí hoặc một sinh viên hay một gã vô công rồi nghề trên bãi biển gia
nhập quân đội, anh ta đã mất đi cơ hội sửa chữa xe hơi, hay theo đuổi việc
học hành, hoặc bắt được một con sóng lớn. Những cơ hội này thực sự tan
biến; thế giới trở nên có ít thợ sửa xe hơn, ít sinh viên hơn, hoặc ít vui vẻ
hơn. Trong tính toán của nhà kinh tế học, đó là cái giá duy nhất phải trả.
Thử tưởng tượng một thanh niên có thể đòi hỏi 30 nghìn đô-la cho việc
anh ta tình nguyện đi lính. Nếu anh này bị gọi đi lính nghĩa vụ và không
được trả một đồng nào tức là anh ta đã thiệt mất sự tự do đáng giá 30 nghìn
đô-la. Nếu anh này đi lính nghĩa vụ và được trả 18 nghìn đô-la thì anh ta
vẫn thiệt 12 nghìn đô-la và những người đóng thuế để trả lương cho anh ta
bị thiệt 18 nghìn đô-la; tổng số tiền vẫn là 30 nghìn đô-la. Nếu chúng ta
thuê chính người thanh niên đó gia nhập lực lượng gồm hoàn toàn quân
