82
minh, thì lại không phải là giác tính trạm minh. Vậy tính giác chắc là
minh, do vọng tƣởng mà làm ra có minh giác. Giác không có gì là sở
minh, nhân có minh mà lập ra thành sở; đã giả dối lập ra có sở, mới sinh
ra cái năng hƣ vọng của các ông".
ĐOẠN V
CHỈ TƢỚNG NGUYÊN NHÂN CỦA THẾ GIỚI SỰ VẬT,
HƢ KHÔNG VÀ CHÚNG SINH
"Trong tính không đồng, không khác, nổi dậy thành ra có khác; khác với
cái khác kia, thì nhân cái khác đó, mà lập thành cái đồng. Phát minh cái
đồng, cái khác rồi, thì nhân đó, mà lập ra cái không đồng, không khác.
Rối loạn nhƣ vậy, đối đãi với nhau sinh ra lao lự; lao lự mãi phát ra trần
tƣớng, tự vẩn đục lẫn nhau; do đó, đƣa đến những trần lao phiền não.
Nổi lên thì thành thế giới, lặng xuống thì thành hƣ không; hƣ không là
đồng, thế giới là khác; cái không đồng, không khác kia, thật là Pháp hữu
vi.
ĐOẠN VI
CHỈ BA TƢỚNG KẾT QUẢ TIẾP TỤC
"Cái giác là sáng suốt, cái hƣ không thì không hay biết, hai cái đối đãi
với nhau, thành có lay động, cho nên có phong luân nắm giữ thế giới.
Nhân cái hƣ không, mà sinh ra có lay động, phát minh tính cứng, thì
thành có ngăn ngại; các loại kim bảo đều do minh giác lập ra tính cứng,
cho nên có kim luân nắm giữ cõi nƣớc. Biết cái cứng, thì thành có kim
bảo, rõ cái lay động, thì phong đại phát ra; phong đại và kim bảo cọ xát
nhau, cho nên có hỏa đại làm tính biến hóa. Ngọn lửa xông lên, kim bảo
sinh ra tính ƣớt, cho nên có thủy luân trùm khắp các cõi mƣời phƣơng.
Lửa bốc lên, nƣớc sa xuống, giao nhau phát hiện, mà lập thành tính
cứng; chỗ ƣớt là bể lớn, chỗ khô là gò nổi; do cái nghĩa ấy, trong bể lớn
kia, hơi nóng thƣờng bốc lên; trong gò nổi kia, sông ngòi thƣờng chảy
xuống. Thế nƣớc kém thế lửa, thì kết thành núi cao, vậy nên đá núi, đập
thì có tia lửa, nấu thì chảy ra nƣớc. Thế đất kém thế nƣớc, rút ra thành cỏ
cây, vậy nên rừng rú bị đốt thì thành đất, vắt ra thì có nƣớc. Vọng tƣởng
giao xen phát sinh, xoay vần làm chủng tử cho nhau; do nhân duyên ấy
mà thế giới tiếp tục.
