Ba Lé không đáp câu đó, bảo tôi:
- Trước khi muốn biết việc buôn lậu muối, thầy cũng nên đi xem qua
các lò muối để dễ có ý kiến. Nào ta đi.
Tôi gật đầu chào cô chủ quán nước da bánh mật có lẽ vì chịu ảnh
hưởng nắng gió đại dương và theo "ông Tổng". Ba Lé nói:
- Trước khi xem cách nấu muối, thầy cũng cần biết sơ qua vùng này.
Làng này tên là Nại Hiên có vạn ghe lớn. Người dân ở trên cạn nhiều người
gốc Thanh Hoá, theo ông cha vào đây không rõ thời nào, nhưng đa số làm
nghề "lò muối". Người dân quanh vùng này có câu ca:
Nại Hiên là làng Ý E
Nấu muối bằng nước, lấy tre làm nồi.
- Ý e là gì?
- Có lẽ họ hay thổi như nhạc công chơi sáo hoặc tại cái giọng đặc biệt
líu lo của họ.
- Sao lại lấy tre làm nồi để nấu?
- Gốc tre già, cật còn xanh, có kỹ xảo đan thật khít, trét kín, như thế
mới tạo ra được những cái nồi thật lớn, chứ nếu là nồi đất, nồi đồng thì
chứa được bao nhiêu nước biển. Không phí công nấu.
- Thế tre không cháy à?
- Có nước, làm sao cháy được. Thầy cứ xem cho biết. Loại nồi này chỉ
những người rành nghề mới làm được. Gia truyền mà.
Ba Lé đưa tôi vào một lò muối. Dưới những mái tranh sơ sài bám khói
đen nghịt, hơi nước biển lẫn hơi muối, hơi lửa, khói hừng hực bốc lên.
Những hình người qua lại xa xa như qua lớp sương mù. Nồi nấu rất lớn,
