- Tôi có tiếp các giáo sĩ ngoại quốc thuộc dòng tên qua lại thân thiết
với Trung Quốc. Các vị ấy cho biết người Tàu đang nhờ họ xây dựng các lò
đúc súng đại bác kiểu Tây Dương, song họ chưa chịu. Trong khi đó, gần hai
chục năm nay, chúng ta đã nhờ ông Cờ Ruy (Joso La Cruy) nhà chuyên
môn Bồ Đào Nha lập pháo tượng ở phường đúc, gần Kim Long để chế đại
bác, súng trường.
- Quan lớn nghĩ là người Tàu không bao giờ dòm ngó xứ ta nữa?
- Hiện thời thì chưa đâu. Nhưng trong tương lai, khi dòng dõi chính
thống của nhà Lê bị thay đổi, mới có chuyện đó. Phải - chúa Trịnh thừa
thông minh để giữ vững địa vị "không đế, không bá, quyền nghiên thiên
hạ". Nhưng tới khi có chuyện chấm dứt thì Trung Quốc sẽ dùng thuỷ lục
quân đánh chiếm Thăng Long. Nhưng họ không đủ sức dánh vào các hải
cảng Xứ Đàng Trong, nhất là bây giờ bờ biển đã kéo dài ngàn dặm về
phương Nam. Ở tại Thăng Long, người Tàu sẽ bị hai thế lực từ miền Nam
đánh ra: thứ nhất là tượng quân, loại binh chủng mà Trung Quốc khiếp sợ
hơn hết, sẽ băng rừng núi đánh vu hồi; thứ hai là thuỷ quân mang đại bác,
ngược Nhị Hà tấn công. Đại quân Trung Quốc sẽ tan vỡ. Nói tóm lại, với
sức mạnh và tài đánh giặc của ta, sẽ không bao giờ còn chuyện Trung Quốc
xâm lăng ta như thời xưa nữa.
Quan cai cơ ngạc nhiên:
- Thế lập pháo đài ở Trà Sơn, không chống Trịnh, chống Tàu thì để
chống ai?
- Các vị biết đấy còn hỏi làm gì?
- Chúng tôi quả thật chưa rõ, xin quan lớn chỉ dạy.
- Kinh Dịch dạy ta phải tránh tĩnh mà năng động để nhận chân và tuỳ
thời đối đãi với hoàn cảnh mới. Suy nghĩ kỹ hãy nói, bàn bạc kỹ hãy làm.
Dịch cũng dạy chúng ta phải luôn có phương tiện, dụng cụ mới để thích
nghi, ứng phó chứ không chỉ lý sự suông. Kẻ địch ngày nay đáng lo ngại
