lính, chỉ khác là có các khối vuông gắn ở phù hiệu trên cổ áo và các vạch
vải đỏ thêu ở ống tay áo. Thượng sĩ của chúng tôi mặc bộ quân phục thắt
cái dây lưng màu vàng luôn kêu cót két. Trên phù hiệu ở cổ áo, cạnh
những hình vuông, ông ta gắn những vạch màu vàng đã bị quân đội bỏ từ
lâu. Trong mắt dân làng ông ta hẳn là chỉ huy cao cấp nhất nên họ hỏi ông
ta rất nhiều. Các cô gái hỏi ông rằng có phải ở nước Nga bây giờ không còn
tổ chức các đám cưới, rằng chúng đã bị huỷ bỏ và mọi người được quyền
sống với bất cứ ai mà họ thích. Ông thượng sĩ trả lời một cách tự đắc:
“Người ta hay nói này nọ, nhưng rận chỉ thích cắn những ai luôn nhắc đến
chuyện đi tắm.” Tất nhiên, câu nói đó làm mọi người xung quanh cười rộ
và làm cả một số khác thẹn thùng.
Có lần tại Starưi Sambor, tôi tới một lò rèn nhỏ đặt làm cây thông nòng cho
khẩu súng ngắn của mình và tình cờ gặp các em gái của ông chủ, người Do
Thái. Họ đã tốt nghiệp một trường học Ba Lan tại Nôvưi Sambor và rất
thích Liên Bang Xô viết. Họ mơ được tới đó để học đại học, “ở nơi mà – họ
nói – việc học là miễn phí.” Khi tôi còn ở Starưi Sambor, tôi thường tới
thăm hai chị em và dạy họ tiếng Nga, thứ tiếng mà theo họ là đơn giản và
dễ hiểu. Nhưng có một lần, để chứng tỏ điều đó không đúng sự thật, tôi đọc
phần đầu vở “Evgênhi Ônêgin” cho họ nghe, và tất nhiên là họ chẳng hiểu
gì cả. Những cô gái đáng thương ấy sau này chắc bị giết hại cả. Năm 1941,
khi Tây Ukraina bị bọn Đức chiếm đóng, chúng giết tất cả những người Do
Thái tại đó.
Đôi khi tôi phải tới Nôvưi Sambor vì mục đích công việc. Đó là một thị
trấn Ba Lan thanh nhã, có một nhà hàng và các cửa hiệu đẹp. Có lần tôi
bước vào một cửa hiệu quần áo đàn ông và yêu cầu họ cho xem vài kiểu cà
vạt. Người chủ hiệu, nháy mắt với người phụ nữ Ba Lan đứng sau tôi như
thể muốn nói “cái tay man rợ mặc áo choàng xám này thì hiểu gì về cà vạt
nhỉ”, đưa cho tôi cái hộp bên trong có món gì đó thật thô kệch và rẻ tiền.
Tôi gạt cái hộp sang bên và yêu cầu cô ta đưa cho tôi thứ gì khác khá hơn.
Gương mặt người chủ hiệu lộ vẻ ngạc nhiên khi tên man rợ đó chọn ra một