lại nhau hay không? Họ phải sống sót qua cuộc phong tỏa; chúng tôi buộc
phải sống sót ngoài mặt trận. Chiến tranh là thế! Trước mắt thì chẳng có vẻ
gì là chiến tranh sẽ sớm kết thúc. Quân Đức vẫn đang đứng trước cửa ngõ
Maskva.
Chúng tôi được đưa đến Ga Phần Lan và chuyển lên một đoàn tàu địa
phương. Người ta nhét quá nhiều học sinh vào toa tàu, đến nỗi trong một
thời gian lâu không có đủ không khí để thở. Để có chút không khí trong
lành, chúng tôi bắn vỡ cửa sổ bằng súng trường cỡ nhỏ của mình. Tuy
nhiên, điều này chẳng giúp gì nhiều cho tới khi đoàn tàu bắt đầu chuyển
bánh.
Xe tải chờ chúng tôi trên bờ Hồ Ladoga. Chúng tôi ngồi trên băng ghế ở
thùng xe tải, nép gọn hết mức có thể. Trời đã tối. Một trận bão tuyết nổi
lên. Chúng tôi ép sát người vào nhau, cố gắng giữ chút hơi ấm còn sót lại từ
trên tàu. Tôi ngồi trên băng ghế gần đầu xe nhất, ngay sau lưng tài xế, quay
lưng về phía trước. Một cơn gió mạnh thổi xuyên qua áo khoác và dường
như xuyên qua cơ thể tôi tới từng đốt xương. Tôi cắn chặt răng để đừng va
lập cập, cố gắng nhớ lời mẹ kể: “Ở Siberia người ta sẽ cho con ăn bánh mì
trắng, con muốn bao nhiêu bánh ngọt tùy thích.”
Chúng tôi đi không ngừng nghỉ. Phía trên là bầu trời tối sẫm với những
bông tuyết khô rơi lất phất; phía dưới là lớp băng trắng vô tận của hồ nước.
Sau khi đi vài cây số, tài xế nhấn phanh và làm một vòng ngoặt gấp sang
trái đường Một xe tải phía trước đã chìm nghỉm trong cái hố trên băng, có
nhiều người vây quanh nó. Người tài xế không dừng lại mà quay xe về
đường chính. Tất cả trên xe đều im lặng.
