bạn của cô. Các ca sĩ lập thành nửa vòng tròn trước mặt chủ nhà và bắt đầu
hát với bà. Họ cũng chơi những nhạc cụ tự chế để đệm cho lời hát. Sau khi
buổi biểu diễn kết thúc, tất cả ca sĩ từng người một đến trước chủ nhà, nhận
những món quà khác nhau từ tay bà: bánh nướng, bánh nướng nhân ngọt và
bánh ngọt mà bà đã nướng dành cho dịp này.
Và rồi, vẫn cầm ngôi sao trên tay, bọn họ tới chỗ tôi. Bà chủ nhà nói tôi cần
thưởng công hát cho họ. Nhưng tôi chẳng có bánh ngọt lẫn bánh nướng. Bà
lại đỡ cho tôi lần nữa và nói rằng thay vì vậy tôi có thể biếu ít tiền złoty.
Tôi vừa nhận được tiền Ba Lan và thực sự không biết phải dùng làm gì, bởi
đã có mọi thứ mình cần (người lính cũng chẳng cần gì nhiều). Hơn thế,
cộng đồng địa phương cũng chưa quen loại tiền mới mà chúng tôi được
phát. Đấy là lúc tôi dùng những đồng złoty lần đầu tiên trong đời. Tôi hào
phóng lấy tiền cắc złoty thưởng cho cả nhóm ca sĩ.
Hài lòng với món tiền thưởng, tất cả thành viên ban nhạc cây nhà lá vườn
đó cúi xuống chào và nói “rất cám ơn anh” bằng tiếng Ba Lan, rồi rời ngôi
nhà. Bà chủ nhà rất vui khi giới thiệu được với tôi, một “pan sĩ quan Nga”,
về một tục lệ cổ truyền vui đến vậy của Ba Lan. Tôi rất thích cái nghi thức
cổ xưa đó. Sau chiến tranh, khi quay về nhà tại Leningrad, tôi kể cho mẹ
mọi chuyện về các bài ca Giáng sinh Ba Lan và tục lệ đến hát từng nhà, mẹ
bảo tôi rằng ở các làng Nga thời trước Cách mạng cũng có tục lệ giống hệt
vậy. Do tôi được sinh ra sau cách mạng nên không có dịp biết đến phong
tục đó.
Sau khi mừng Giáng sinh tại nhà, cả làng tập hợp lại làm lễ ở nhà thờ. Vị
linh mục Thiên chúa giáo La Mã – không như linh mục Chính thống giáo
Nga của ta – trông không khác những người thế tục là mấy. Điều duy nhất
ông ta khác với mọi người là trình độ văn hoá cao. Ông cũng ăn mặc rất
