Tình trạng khó khăn và u ám không chỉ ở mình khẩu đội tôi. Xung
quanh chúng tôi tất cả đều như thế. Trong làng đang bước vào mùa gặt.
Cuộc “thanh trừng” bắt đầu xuất hiện trong thành phố. Bất cứ ai có lý lịch
thuộc thành phần tư sản, chủ cửa hàng, thương nhân đều bị bắt và đưa đi
đày. Vậy mà phần lớn cộng đồng Do Thái lại sống bằng nghề buôn bán.
Đến giữa tháng Giêng năm 1940 chúng tôi nhận lệnh hành quân tới ga
xe lửa gần nhất để lên tàu. Chúng tôi lập thành đội hình hành quân. Những
con đường vào thời điểm ấy phủ đầy tuyết giá. Chúng tôi khởi hành vào
sáng sớm và dự định sẽ tới nhà ga vào ban đêm để bắt đầu lên tàu. Ngày
mùa đông rất ngắn và trời tối rất sớm. Chúng tôi đi ngang vài thị trấn nhỏ,
bên trong hình như đang tổ chức một lễ hội địa phương. Tiếng nhạc vang
lên từ nhiều ngôi nhà cửa sổ sáng đèn. Một người lính của chúng tôi, đang
lạnh và đói, từ trên lưng ngựa nhòm vào một cửa sổ đang mở và la lên :
“Cứ tiệc tùng đi, lũ cặn bã, rồi chờ cho tới lúc chúng đến trừng phạt chúng
mày.” Có lẽ đây là những lời tiên tri chính xác đến khủng khiếp.
Vận rủi bất chợt vồ lấy tôi. Hai người lính thông tin của tôi bỗng biến
mất. Tôi báo cáo điều đó cho khẩu đội trưởng. Anh ta nổi giận và ra lệnh
tôi phải quay lại tìm đằng sau trung đội chứ không đi phía trước nữa.
Nhưng không thấy ai đi tụt hậu cả. Anh ta lại ra lệnh cho tôi phi ngược về
phía sau để tự tìm họ cho bằng được. Tôi quành con ngựa đã mệt mỏi của
mình lại, nhưng không cách nào kiếm được những gã tụt hậu ấy. Tôi tới hỏi
một vài đơn vị thuộc ban chỉ huy nhưng họ không biết thêm được điều gì.
Tôi cũng ghé vào mấy cái làng. Con ngựa của tôi đang khát nước. Tôi lấy
nước ở một cái ao cho nó, đựng bằng cái áo mưa tẩm nhựa mà tôi để trong
túi trên yên ngựa. Sương mù dày đặc và trời đã bắt đầu tối. Tôi đành quay
ngựa lại. Con ngựa bị trượt ở một khúc quanh và tôi, phần vì mệt và phần
vì ngồi không vững, văng từ trên yên cắm xuống tuyết. Con ngựa vẫn chạy
tiếp. Tôi đứng dậy từ đống tuyết, khắp mình trắng xoá, bụng nghĩ rằng
