trong các tư thế khác nhau. Trước đây chúng tôi đối xử với người chết rất
tôn trọng. Có áo quan, lễ tang, lễ tiễn biệt, mọi người dừng lại xung quanh
để tưởng niệm, che đi những tấm gương, vặn cho đồng hồ dừng lại. Nhưng
giờ đây dường như chẳng còn ai quan tâm tới những điều ấy nữa. Cứ như
thể họ, những người đã đi trước, đang nói với chúng tôi rằng cái chết là
điều vẫn thường xuất hiện nơi đây. Họ đã bị giết, nên cứ để họ lại, như vậy
cũng là bình thường thôi. Đấy chính là chiến tranh, và mọi chuyện ở đây tất
nhiên là phải khác với trong cuộc sống thời bình. Ở đây bạn phải làm quen
với chuyện đó.
Chúng tôi đã tới chiến tuyến, đằng sau là tuyến phòng thủ cuối cùng
của Phần Lan. Những đơn vị phía cánh phải và cánh trái vui vẻ sắp xếp chỗ
ở cho chúng tôi, giao cho sư đoàn chúng tôi phụ trách một khu vực đơn lập.
Sau này tôi nghe kể các sĩ quan bộ binh đã phát biểu một cách ác ý rằng
cánh “hàng xóm” đã giao cho chúng tôi đảm trách khu vực khốc liệt nhất
để mình được rút tới nơi dễ thở hơn.
Vâng, chúng tôi đã tới “Phòng tuyến Mannerheim". Những dãy lô cốt
bêtông, tua tủa các họng đại bác và súng máy, nằm trên những ngọn đồi
được che khuất bởi những khu rừng rậm rạp. Những “cửa sổ” không đóng
băng khoét trên mặt băng của các đầm lầy trũng xen giữa các lô cốt, luôn
được kiểm tra thường xuyên, đổ đầy dầu và rắc tuyết lên trên. Ngã vào
những “cửa sổ” đó nghĩa là cầm chắc cái chết. Thêm vào đó, những khoảng
đất trống giữa các lô cốt luôn nằm trong tầm hỏa lực chéo cánh sẻ bắn ra từ
các lô cốt.
Chúng tôi dừng lại. Trung đoàn 306 chúng tôi được đưa lên tuyến đầu,
hai trung đoàn còn lại của sư đoàn chúng tôi được bố trí dự bị ở phía sau.
Như thường lệ, chúng tôi lại là những kẻ “may mắn”. Bắt tay vào đào các
