khâm phục những con người dũng cảm kia, ghen tỵ với họ và thầm chúc họ
may mắn.
Chúng tôi không biết mình bị đang đưa đi đâu. Để xác định địa điểm
chúng tôi đang tới, chúng tôi vẽ bản đồ Ba Lan và nước Đức lên mảnh gỗ
dán bằng một mẩu bút chì. Dựa theo tên các thành phố chúng tôi đã đi qua,
chúng tôi thử vẽ lại lộ trình của mình. Dần dần, chúng tôi nhận ra mình
đang bị đưa qua Ba Lan để tới miền Tây Nam nước Đức. Một hay hai lần
mỗi ngày, tại các ga chính, chúng tôi được phép rời tàu để đi lấy thực
phẩm. Bọn chúng đổ một ít súp vào cà mèn cho chúng tôi – chỉ vừa đủ để
chúng tôi không chết hết vì đói. Trong lúc chúng tôi ra khỏi toa, toàn đoàn
tàu đều bị kiểm tra. Tôi thấy một tên Đức bắt gặp cái bản đồ của chúng tôi
và mang nó lên cho đội trưởng của hắn. Tôi nghe tên đội nói rằng: “Lũ lợn
này cũng có thể làm việc cần cù đấy nhỉ.” Tôi còn nhớ lúc tới ga
Volkovyssk. Tại nhà ga này, tên Đức đầu bếp chịu trách nhiệm phân phát
thức ăn kiêm luôn vai trò của một đứa “phân loại viên”. Nếu một tù nhân
có mái tóc vàng, anh ta sẽ được nhận một cà mèn súp đầy. Nếu tù nhân tóc
sẫm màu, anh ta sẽ chỉ nhận được nửa cà mèn hay thậm chí ít hơn nữa. Lúc
ấy tóc tôi sậm màu nên tôi cũng chỉ được nhận nửa cà mèn súp. Thuyết
phân biệt chủng tộc thể hiện theo cách hiểu của tên Đức nấu bếp là như vậy
đó. Đoàn tàu chúng tôi thường phải dừng lại ở mỗi ga hay ngay giữa đồng
trống. Có lần một đoàn tàu chở một đơn vị lính Ý dừng lại trên tuyến
đường sắt đối diện. Đoàn tàu ấy đang đi về phía đông. Đám lính Ý mở cửa
toa của họ về phía chúng tôi và thân thiện nói chuyện với chúng tôi. Chúng
tôi cũng vẫy tay qua các cửa sổ nhỏ trên tàu để đáp lại họ. Rồi những người
Ý sắp xếp một buổi hòa nhạc cho chúng tôi, có cả măngđôlin và ghitar. Rõ
ràng là họ không thù ghét đất nước Xô viết, đất nước mà họ sắp phải tham
chiến chống lại. Nói cách khác, họ tỏ thái độ thân thiện với chúng tôi. Buổi
hòa nhạc bị cắt đứt bởi một sĩ quan Ý, hắn la mắng đám lính và hình như ra
lệnh cho họ đóng hết cửa lại. Hắn đeo một dải băng xanh chéo qua vai, có
lẽ đó là một tên sĩ quan trực nhật. Chúng tôi cũng thấy lính Ý đang dắt mấy
