ta, nhưng chúng ta vẫn phải phục tùng vì hắn luôn tồntại. Nói tóm lại,
chúng ta quỳ gối ngưỡng mộ hắn khi chúng ta không thể chônvùi hắn dưới
bùn đen. Kẻ biến chất thì nhiều, tài năng thì thật hiếm hoi. Nhưvậy, kẻ thoái
hoá biến chất tầm thường thì có rất nhiều và nhà ngươi sẽ cảmnhận được
điều đó quanh mình. Ngươi sẽ thấy những người phụ nữ mà chồng của
họchỉ có vẻn vẹn sáu nghìn franc tiền công nhưng họ lại chi vào việc trang
điểmcủa họ đến hơn mười nghìn franc. Ngươi sẽ thấy những viên chức
lương một nghìnhai trăm franc và mua được đất. Ngươi sẽ thấy những
người phụ nữ bán mình đểđược ngồi trên những chiếc xe sang trọng của
con trai quan đại thần, kẻ có thểchạy tới Long Champ trên con đường
chính.
Ngươi đã trông thấy vẻ khốn khổ, ngu đần của lão Goriot,buộc phải trả
tiền hối phiếu, lẽ ra nó thuộc về trách nhiệm của con gái lão màchồng cô ta
có tới năm mươi nghìn phơ- răng lợi tức mỗi năm. Ta thách nhà ngươiđi
được hai bước ở Paris mà không gặp những kẻ mánh khoé quỷ quyệt. Ta
đánhcược cái đầu ta với ngươi là cái mớ lộn xộn mà nhà ngươi có được
trong hoàncảnh gian nguy ở nhà người phụ nữ đầu tiên sẽ làm cho nhà
ngươi vui lòng, phảichăng là vì cô ta giàu có xinh đẹp, trẻ trung. Chính
những đạo luật đã lừaphỉnh tất cả và những người phụ nữ lại tiếp tục gây
chiến với chồng họ vào bấtcứ lúc nào. Ta không thể nói hết chuyện được
nếu ta phải cắt nghĩa cho cậunhững mánh khóe vì người tình, vì quần áo,
công việc nội trợ, vì tính kiêu căngđôi khi cả vấn đề đạo đức nữa. Cậu cứ
tin vào điều đó đi. Cũng như người quântử thù ghét cái tầm thường. Nhưng
ngươi có tin mình là người quân tử không? ỞParis, một người quân tử là
người im lặng, và từ chối chia sẻ.
Ta không nói về những kẻ cùng cực khốn khổ, những kẻ làmcông việc
của mình mà không bao giờ được nhận một phần thưởng nào mà ta gọi
tênlà kẻ hầu hạ của chúa. Chắc hẳn, đó là đức hạnh trong tất cả cái phần
tinh tuýnhất của vẻ ngu đần, nhưng đó cũng là sự khốn khổ. Từ đây ta thấy
