Thượng đế chắc chắn được hiểu như là vị Chúa tể hoặc ít ra như là vị Chúa
cao nhất.
Danh xưng Thiên:
Danh xưng này có phần ít khó khăn hơn, vì tiếng này được biết nhiều
hơn qua các văn liệu kinh điển. Ta nay biết khá chính xác về nội dung và
cách dùng, duy chỉ nguồn gốc của nó thì vẫn còn nằm trong bóng tối. Một
điều chưa hoàn toàn và dứt khoát chắc chắn là, không biết tiếng Thiên
muốn hiểu về một vị Chúa có thân vị hay không. Có nhiều học giả (kể cả
gốc Trung Hoa) xác tín rằng, Khổng Tử đã hiểu và tôn kính Thiên như một
vị Chúa có thân vị; còn đối với Mặc Tử (468 − 376 ttl) thì đã là một điều
chắc chắn rằng, Thiên được hiểu như là một Chúa thân vị (H.G. Creel , The
birth of China, A Study of the formative element Periode of the Chinese
Civilisation , New York 1954; Tien Tschen-Kang , L’idée de Dieu ... sđd; B.
Schindler, The development of Chinese Conception of Supreme Beings , in:
Firth Anniversary Volume, Asia Major, London không niên biểu;
Soederblom, Das Werden des Gottesglaubens , không niên biểu).
c) Tranh luận về danh xưng Thượng đế:
Người Trung Hoa trong lịch sử rất dài của họ, đã không hề bận tâm nêu
câu hỏi về Thượng đế thành một vấn đề lớn. Vấn đề Thượng đế là do người
Âu châu đặt ra, cách riêng do các giáo sĩ dòng Tên. Câu hỏi chính được nêu
ra là, các danh xưng về Thượng đế trong các kinh điển như Thượng đế,
Thiên có thể dùng để truyền giảng đức tin Kitô giáo không. M. Ricci − một
giáo sĩ dòng Tên rất lỗi lạc thời bấy giờ, một nhà Trung Hoa học tiền
phong, một người hiểu biết thâm sâu kinh điển Trung Hoa − đã từng lặp lại
xác tín của ông rằng: Những người Trung Hoa thời cổ đại đã từng biết
Thiên Chúa thật, đã từng tin và tôn kính Ngài. Óc vô thần và óc duy lý của
các học giả ngày nay chỉ là hậu quả của một sự hiểu lầm và giải thích sai về
kinh điển. Đó là một dấu hiệu của suy thoái hơn là tiến bộ (J. Bettray, Die
Akkommodationsmethode des P.M. Ricci in China , in: Analecta
