trọng hơn, chắc hẳn vì tôi đã trở nên có giá hơn, mà thế cũng đã là
một cái gì có ý nghĩa rồi. Hiện giờ tôi đã có nhà ở, cho dù là xấu xí,
có công ăn việc làm, một công việc thật sự, có vợ chưa cưới, người
gánh một phần trách nhiệm thay tôi khi tôi bận việc khác; tôi chuẩn
bị cưới cô ấy làm vợ, tôi sẽ là công dân của cộng đồng. Ngoài mối
quan hệ công vụ tôi còn có một mối quan hệ cá nhân khác với
Klamm mà thực ra cho đến lúc này vẫn chưa cần đến. Chẳng lẽ như
thế còn ít ư? Và các vị chào đón ai trong nhà mình, nếu tôi đến với
các vị? Các vị kể lịch sử của gia đình một cách tin cậy cho ai vậy?
Các vị chờ đợi sự giúp đỡ ở ai, dù khả năng đó là nhỏ bé và bấp
bênh? Cố nhiên là không phải ở tôi, ở kẻ đạc điền mà mới cách đây
một tuần Laseman và Brunswick đã tống ra khỏi nhà. Còn cô thì đã
hy vọng ở một người đủ sức làm được điều gì đó, mà điều đó tôi
phải nhờ Frida mới có được, cô ấy khiêm nhường đến mức nếu cô
dò hỏi về những chuyện như thế, chắc chắn cô ấy sẽ nói là không
biết cái gì hết. Nhưng hóa ra nhờ sự không biết gì của mình, Frida
đã làm được nhiều hơn so với cô Amália tự cao, tự đại. Bởi vì cô
xem, tôi cảm thấy cô tìm sự giúp đỡ cho Amália. Và tìm ở ai cơ chứ?
Trong thực tế không phải là ở Frida kia hay sao!
- Lẽ nào em đã nói về Frida tồi tệ như thế? - Olga hỏi. - Em không
hề muốn, và em tin là mình không phạm phải lỗi đó, nhưng mọi
điều đều có thể. Chúng em ở trong tình trạng bất hòa với cả thế giới,
nếu chỉ cần bắt đầu thì chẳng còn biết sẽ bị bêu riếu tận đẩu tận đâu.
Vâng anh nói đúng, giờ đây có sự khác biệt lớn giữa Frida và chúng
em, và anh đã đúng khi nhấn mạnh điều đó thêm một lần nữa. Cách
đây ba năm chúng em là những tiểu thư con nhà tư sản, còn Frida là
cô gái mồ côi, là đầy tớ ở quán trọ; chúng em đi ngang qua cô ấy mà
không thèm nhìn mặt; hiển nhỉên là chúng em kiêu kỳ, nhưng người
ta đã dạy chúng em như vậy. Thế nhưng buổi tối hôm ấy ở trong
quán "Ông chủ" chính anh đã có thể nhìn thấy tình thế hiện nay:
Frida tay cầm roi, còn em thì lẫn trong đám đầy tớ. Nhưng thực tế
