Anh hầu như không cần nghe thuật lại những chiến thuật của mùa hè vừa
qua. Đức hồng y đã hứa giúp tiền để tổ chức một đội quân Pháp sẽ được gửi
sang Ý nhằm cố trục xuất Hoàng đế khỏi đó. Trong lúc ấy, giáo hoàng, người
đã mất không chỉ thành Vatican mà cả địa vị thánh cha, và phải ngồi nhìn xứ
Florence tuột khỏi tay những người họ hàng Medici của ông ta, sẽ cảm kích và
thuận theo ý vua Henry. Nhưng về phần lập lại mối quan hệ hữu hảo với nước
Pháp về lâu dài - thì anh, Cromwell, có cùng mối hoài nghi của các bạn hữu
trong thành phố. Nếu ai đã từng đi qua đường phố Paris hay Rouen, và thấy
một bà mẹ túm cổ đứa con lôi về, mồm thì nói, “Câm ngay nếu không tao gọi
ông người Anh đến bâv giờ,” thì sẽ thiên về chỗ tin rằng bất cứ một thỏa ước
nào giữa hai nước đều mang tính hình thức và tạm thời. Người Anh sẽ không
bao giờ được tha thứ về cái tài tàn phá mà họ luôn luôn thi triển mỗi lần ra
ngoài xứ đảo của mình. Quân đội Anh để lại rác rưởi điêu tàn trên những vùng
đất họ đi qua. Như thể cố ý một cách có hệ thống, họ làm tất cả những hành vi
bị cấm theo các điều luật về tính thượng võ, và đạp lên mọi luật lệ về chiến
tranh. Các trận đánh chẳng là gì phải nói; những gì quân Anh làm giữa các trận
chiến mới để lại dấu ấn. Họ cướp bóc và hãm hiếp trong vòng bốn mươi dặm
xung quanh tuyến hành binh của họ. Họ đốt mùa màng ngoài đồng, đốt cả nhà
cửa có người ở trong. Họ ăn đút lót bằng tiền và hiện vật và khi đóng trại ở đâu
thì đòi dân ở đó nộp tiền cho mỗi ngày không bị họ nhũng nhiễu. Họ giết giáo
sĩ rồi treo trần truồng lên trên cột ngoài bãi chợ. Như một lũ vô đạo, họ cướp
bóc các thánh đường, nhét chén thánh vào ba lô, lấy sách quý làm củi nấu ăn;
họ ném vung vãi các thánh tích và cướp sạch đồ trên bàn thờ. Họ tìm thân nhân
của người chết và đòi trả tiền chuộc xác; nếu người sống không trả tiền thì sẽ
phải chứng kiến các thi thể bị đốt ngay trước mắt, không chút nghi lễ, không
một lời cầu nguyện, vứt bỏ người chết như thể đó là xác gia súc chết dịch.
Sự thể như vậy, các ông vua có thể tha thứ cho nhau; dân chúng thì hầu như
không bao giờ. Anh không nói điều này với Wolsey, vì đã đủ các tin xấu chờ
đón ngài rồi. Trong lúc ngài vắng mặt, nhà vua đã cử sứ giả riêng đi Rome tiến
hành các đàm phán bí mật. Đức hồng y đã biết ra chuyện đó; nên tất nhiên các
đàm phán đó không đi đến đâu. “Nhưng nếu nhà vua không thành thực với ta
thì thái độ ấy không giúp gì cho công việc của chúng ta.”
Ngài chưa bao giờ gặp trò hai mặt kiểu này. Thật ra thì nhà vua biết trường
hợp của ngài yếu về pháp lý. Ngài ấy biết, mà lại không muốn nhìn nhận tình
thế ấy. Trong thâm tâm, nhà vua tự thuyết phục rằng mình chưa hề cưới vợ và
