chọn ý nghĩ về cái chết và bắt đầu quán niệm (suy xét, suy lý, chánh niệm) về nó:
“Ta sẽ chết; người khác sẽ chết; mọi chúng sinh đều phải chết; khi họ chết, họ sẽ
đi về đâu . . .?”. . . Giữ nó lại! Giữ ý nghĩ đó lại và suy lý tiếp. Nếu ý nghĩ đó
đang chạy mất, ngăn nó lại và trở lại chánh niệm vào hơi thở. Tiếp tục bám giữ
(tứ) ý nghĩ đó cho đến khi tâm sáng tỏ và trong suốt.
Sau đó, khi ta tiếp tục thiền, ý nghĩ ban đầu (tầm) và ý nghĩ suy lý (tứ) cứ
liên tục có mặt. Nếu chúng ta tiếp tục quán niệm một cách khéo léo (thiện xảo) về
một đối tượng (đề mục), ví dụ về sự vô thường của sự sống, thì tâm sẽ trải
nghiệm một sự tĩnh lặng (định) sâu hơn, và niềm vui hoan hỷ (yếu tố hỷ) sẽ phát
sinh. Có ý nghĩ tầm và tứ, và chúng sẽ dẫn tâm đến sự hoan hỷ và khoan khoái.
Nếu chúng ta tu tập ý nghĩ suy lý (tứ, vicara) với một đối tượng hợp với mình,
chúng ta có thể trải nghiệm cảm nhận sướng khoái tột độ đến nỗi lông tóc dựng
lên, nước mắt chảy tràn, một trạng thái khoan khoái tột cùng—nhiều cảm nhận
xảy đến sau khi yếu tố hoan hỷ phát sinh.
Sau một lúc, yếu tố hỷ này sẽ bắt đầu phai nhạt và biến mất, và ta bắt lại ý
nghĩ ban đầu đó (quay lại ‘tầm’). Tâm sẽ trở nên vững chắc và không bị xao lãng.
Rồi ta tiếp tục ý nghĩ suy lý (tiếp tục ‘tứ’), tâm trở nên hợp nhất với nó. Khi
chúng tiếp tục tu tập một cách thiền hợp với tính khí của mình và thiền tập tốt, thì
mỗi khi chúng ta chọn lấy một đối tượng, tâm sẽ trở nên hoan hỷ và cực kỳ khoan
khoái. Cứ tu tập tầm và tứ, tầm rồi tứ, tứ rồi tầm như vậy, yếu tố hoan hỷ (hỷ) sẽ
khởi sinh. Rồi tiếp theo là yếu tố hạnh phúc (lạc).
Điều này diễn ra khi ngồi thiền. Sau khi ngồi thiền, chúng ta có thể đứng
dậy và đi thiền. Tâm có thể vẫn giống vậy khi đi thiền. Sẽ không còn những
chướng ngại như tham dục, sân giận, bất an và động vọng, buồn ngủ và đờ đẫn,
và nghi ngờ nữa, và tâm sẽ không còn bị ô nhiễm.
Học trò: Điều đó có thể xảy ra với tất cả mọi loại ý nghĩ, hay tâm chỉ đạt
đến như vậy trong trạng thái tĩnh lặng của nó?
Ajahn Chah: Điều đó xảy ra khi tâm đang tĩnh lặng. Đó không phải là loại
“phát triển tâm” bình thường. Chúng ta ngồi với một cái tâm bình lặng, rồi ý nghĩ
ban đầu (tầm) mới hiện lên. Ví dụ, tôi nghĩ về người anh trai vừa mới chết. Đó là
khi tâm đang tĩnh lặng—tâm tĩnh lặng không phải là thứ gì chắc chắn ổn định,
nhưng trong thời khoảng tĩnh lặng đó, tâm đang tĩnh lặng. Sau khi ý nghĩ ban đầu
(tầm) hiện lên, tôi đi vào ý nghĩ suy lý (tứ). Nếu nó thuộc hàng các suy nghĩ thiện
