cho các mọi người. Khác với cách tu ở nhiều nơi sau này là người tu trú ngụ một
nơi hay một tự viện lâu dài, ít di chuyển đến nơi khác).
Gunamantani nghĩ rằng mình đã chuẩn bị sẵn sàng để đi tu du hành. Nhưng
khi một người đi tu du hành, người ấy sẽ gặp phải nhiều trở ngại và tình cảnh
khác nhau. Ngài Xá-lợi-phất kinh nghiệm được những điều đó, do vậy ngài đã
thử kiểm tra vị đệ tử đã chuẩn bị đủ trước khi lên đường hay chưa. Ngài Xá-lợi-
phất hỏi vị đệ tử: “Nếu có một người thường hoặc một tu sĩ hỏi thầy ‘Này ngài
Gunamantani, khi một người giác ngộ (a-la-hán) qua đời, họ sẽ tái sinh về đâu?’
thì thầy sẽ trả lời họ ra sao?”.
Ngài Gunamantani đã trả lời rằng: “Con sẽ trả lời họ rằng ‘Sắc, thọ, tưởng,
hành, thức sinh rồi diệt’”.
Tôi đã đọc chỗ này khi tôi học kinh điển, và lúc đó tôi chẳng hiểu gì cả.
Thầy hỏi một đàng (người giác ngộ tái sinh về đâu?), trò trả lời một nẻo (năm uẩn
sinh diệt), cứ như hai người nói hai chuyện khác nhau vậy. Nhưng thực sự thì câu
trả lời đã trả lời đúng nhất với ý nghĩa của câu hỏi, chẳng qua thời đó tôi còn ngu
mờ nên chưa hiểu được. Khi được hỏi bậc thánh nhân giác ngộ khi chết sẽ đi về
đâu, ngài Gunamantani đã không trả lời thẳng, và trả lời rằng chỉ có năm uẩn
(sắc, thọ, tưởng, hành, thức) hợp rồi tan, sinh rồi diệt, chứ thực sự chẳng có ‘ai’
chết cả. Người giác ngộ như vậy thì không chết. Chỉ có năm ‘đống’ uẩn sinh rồi
diệt, còn duyên hợp thì có mặt, hết duyên hợp thì tan rã. Vậy thôi. Những người
giác ngộ không ở bên trong ‘đống uẩn’ đó. Họ không chết và không tái sinh. Sự
thể là vậy. Không có câu trả lời thẳng bởi không có câu hỏi đúng thực (không có
‘ai’ trong đó để chết) và không có vấn đề đúng thực (không có ‘sự chết’ của ai
cả), cũng không có ‘ai’ giải quyết chuyện sinh tử tái sinh cả. Mọi sự chấm dứt ở
đây. (Không có ‘người’ thì không có ai chết và không có sự chết. Chỉ có năm uẩn
hợp rồi tan).
Quý vị có hiểu mọi sự chấm dứt ra sao không? Tất cả chấm dứt thành
không-có-gì, trống không. Vậy mà khi có ai nói không có gì hay không có ‘ai’ cả,
chúng ta thực sự thấy hụt hẫng và đau lòng—Ta cứ nao lòng: còn tất cả những
thứ của ‘ta’ thì sao? Những của cải của ta, nhà cửa của ta, con cái của ta...thì sao?
Chỗ này rất khó, nhưng chúng ta nên bắt đầu tập tính cẩn thận và biết chấp nhận.
Đừng quá xót xa lo lắng về những thứ mình có, thực sự chúng chẳng phải là của
ta. (Chẳng có gì là ‘của ta’ hay ‘là ta’ cả).
