khổ đau. Chỉ khi nào không còn ‘ai’ chết thì cũng không có sự chết, không còn
tái sinh, và không còn khổ đau nữa).
Người Chinh Phục thế giới (Đức Phật) là người đã chấm dứt mọi thứ khó
khổ. Chấm dứt tất cả, chấm dứt mọi thứ. Nhưng nếu nói về sự “chấm dứt”, người
đời không muốn nghe, họ không thấy yên tâm. Họ nghĩ sẽ chẳng còn chỗ nào để
họ sống nữa. Họ nghe nói đến nghĩa ‘chấm dứt’, ‘xong’, ‘chẳng có gì cả’, ‘chẳng
còn gì’, họ giựt mình, lo sợ và không hiểu gì. Họ chẳng bao giờ biết được đó
chính là trạng thái hạnh phúc và thư thái.
Đó là chỗ khó gặp gỡ và khó vượt qua. Chúng ta nói về ý nghĩa siêu thế
vượt trên thế gian thế tục—chuyển hóa và vượt qua tất cả mọi thói quen (tập khí),
quan điểm (kiến chấp), suy nghĩ (ý hành), và cảm giác (cảm thọ) của con người
trên thế gian này. Thế tục nghĩa là thế gian. Những gì chúng ta đạt được hay
thành tựu được trên thế gian thì chúng vẫn thuộc về thế gian và trước sau chúng
cũng suy, tàn, hư, hoại, biến mất theo luật vô thường; do vậy đừng cố nắm giữ,
dính chấp, ràng buộc vào chúng. Cũng giống như một con bọ moi đất, nó cứ đào
moi cho được những mớ đất lớn hơn bản thân nó, đào được lổ hang to hơn nó,
nhưng dù nó có đào cả kiếp, thì đó cũng chỉ là mớ đất và mấy lổ hang nhỏ bé.
Một con trâu đến thả đống phân lên đó còn lớn hơn cả mớ đất cả đời của con bọ
đã đào. Tất cả chỉ là một mớ đất. Những thành đạt, danh phận, của cải của người
đời trên thế gian cũng giống vậy. Dù có cố làm bao nhiêu, có thành đạt giàu có
bao nhiêu, có quyền lực bao nhiêu thì cũng ra đi với tay không. Dù cho những
con bọ có làm việc suốt cả đời, thì chúng cũng chỉ dính líu đến những mớ đất mà
thôi, chẳng có gì hay ho hay giá trị hơn.
Những người biết tạo nghiệp tốt trên đời là người có trí khôn ngoan để sống
trên thế gian. Nhưng dù họ có tạo nghiệp tốt đến đâu, sống tốt đến đâu thì họ vẫn
còn ở trong thế gian. Tất cả những việc họ cố làm cũng chỉ là thế tục và nằm
trong hữu hạn, cũng giống như con bọ suốt đời moi đất đào hang. Hang có thể rất
sâu, nhưng nó vẫn nằm trong mặt đất này. Mớ đất đào lên có thể rất cao, nhưng
đó chỉ là một mớ đất nằm trên mặt đất này. Làm nhiều, được nhiều, tạo nhiều
nghiệp tốt, được nhiều nghiệp tốt, nhưng đó chỉ là sự làm nhiều và được nhiều
trên thế gian này mà thôi.
Kiến thức thế gian và những thành đạt trên thế gian dù cao siêu và lớn lao
đến đâu thì ta vẫn còn ở trong cõi ta bà đầy khổ đau. Những hạnh phúc trần tục
