nhà cách mỗi bên đầu khoảng năm, sáu phân. Cúi lạy một cách chậm rãi, chánh
niệm về thân. Đây là cách tốt để đối trị tính tự cao tự đại của mình. Chúng ta nên
cúi lạy thường xuyên. Nên lễ lạy như vậy ba lần mỗi ngày thì có thể ghi nhớ
trong tâm những phẩm hạnh của Đức Phật, Giáo Pháp, và Tăng Đoàn, đó là
những phẩm hạnh của cái tâm trong sạch, sáng tỏ và bình an. Do vậy chúng ta
dùng nghi thức ngoại biệt này để huấn luyện bản thân mình. Thân và tâm trở nên
hòa hợp. Đừng có sai lầm chỉ lo nhìn ngó người khác vái lạy. Nếu có một sa-di lễ
lạy không thẳng thớm, hoặc có một vị tăng già tỏ ra không chánh niệm khi lễ lạy
Tam Bảo thì đó cũng không phải là chuyện để ta dòm ngó hay phán xét. Người ta
có thể rất khó huấn luyện. Một số học hành rất nhanh, có người học chậm, hành
cũng chậm. Phán xét người khác chỉ làm tăng tính tự cao tự đại của mình mà thôi.
Thay vì vậy, chỉ cần hướng vào quan sát bản thân mình. Quỳ lạy thường xuyên
(theo nghi thức ở chùa), dẹp bỏ tính tự cao tự đại của mình.
Những người đã thực sự chan hòa với Giáo Pháp thì sẽ vượt trên xa khỏi
những nghi thức bên ngoài. Mọi thứ họ làm đều là một cách lễ lạy. Khi đi, họ lễ
lạy; khi ăn, họ lễ lạy; khi đi tiêu, họ lễ lạy. Điều đó là do họ đã vượt qua tính vị
kỷ bản thân.
Hỏi:
Vấn đề khó khăn lớn nhất của các đệ tử mới của thầy là gì?
Trả lời:
Những ý kiến. Đó là những quan điểm và những ý tưởng về tất cả mọi sự.
Về bản thân họ, về việc tu tập, về giáo lý của Đức Phật. Nhiều người đến đây tu
họ xuất phát từ thành phần cao hơn (giàu có, trí thức...) ở ngoài đời. Đó là những
thương gia giàu có, những cử nhân, tiến sĩ, những giáo sư và cả quan chức. Tâm
của họ đầy ắp những ý kiến và tư tưởng khác nhau về mọi thứ. Họ đã quá khôn
ngoan, lanh lợi, từng trải nên khó có thể nghe học liền từ người khác. Tâm của họ
giống cái ly dính chứa đầy nước dơ, nước cũ, nên cái ly đó không dùng được. Chỉ
khi nào trút bỏ và làm sạch cái ly đó thì nó mới dùng được để chứa thứ nước mới.
Họ cần phải dẹp hết tất cả mọi ý kiến và thành kiến đang chứa đầy ở trong tâm,
xả trống cái tâm, thì như vậy họ mới bắt đầu nhìn thấy. Sự tu tập của chúng ta là
vượt trên sự khôn lanh và vượt trên sự ngu ngốc. Nếu bạn cứ nghĩ ''Ta là người
