khôn ngoan, Ta giàu có, Ta là quan trọng, Ta hiểu biết mọi thứ về triết lý Phật
giáo'', thì đó là vấn đề khó khăn. Bạn đã che lấp sự thật bằng cái “ngã” của
mình. Tất cả những gì bạn nhìn thấy là cái ngã, cái ‘ta’, cái ‘của ta’. Nhưng đạo
Phật là sự buông-bỏ cái ‘ta’, là tu tập để phá ngã. Đó là sự trống không, là tính
không, Niết- bàn.
Hỏi:
Những ô nhiễm (trong tâm) như tham và sân chỉ là ảo hay chúng là có thực?
Trả lời:
Là cả hai. Những ô nhiễm chúng ta gọi là tham dục, hay sân giận, hay si mê
(tham, sân, si), đó chỉ là những cái tên bề ngoài, là những biểu hiện. Đơn giản
như khi chúng ta gọi cái bình bát là lớn, nhỏ, đẹp hay gì gì đó vậy. Đó không phải
là thực tại. Đó chỉ là khái niệm mà chúng ta đã tạo ra từ dục vọng (tanha) của
chúng ta.
(Vì chúng ta ý muốn về lớn nhỏ, đẹp xấu, này nọ, nên chúng ta tạo ra những
khái niệm để uốn theo những dục vọng đó. Ví dụ, vì chúng ta nghĩ bình bát như
vầy mới là đẹp theo ý ta, cho nên ta tạo ra khái niệm như vậy là đẹp, và những
kiểu bình bát khác đó là xấu, chỉ là do ý muốn của chúng ta).
Khi chúng ta cái bình bát to hơn, ta gọi cái này là nhỏ. Dục vọng khiến ta
phân biệt này nọ. Nhưng dù vậy, sự thật vẫn là sự thật, thực tại vẫn là thực tại,
vẫn chỉ là như-nó-là. Nhìn theo cách như vậy. Bạn có phải là một ‘người’ không?
Bạn có thể trả lời “Phải”. ‘Người’ là cái bề ngoài. Nhưng thực ra bạn là một sự
kết hợp của nhiều yếu tố (tứ đại) hoặc của năm tập hợp (uẩn) vốn luôn luôn thay
đổi. Nếu tâm tự do, nó không phân biệt đối đãi gì cả. Không lớn và nhỏ, không
anh và tôi, không này và nọ. Chẳng có gì cả: không có bản ngã nào cả, vô ngã
(anattā). Nói đến tận cùng luôn, thực ra cũng chẳng có ngã hay vô ngã gì gì cả.
Hỏi:
Thầy có thể giải thích thêm về nghiệp (kamma) giùm các con?
Trả lời:
