Cuối cùng, con đường đạo trở thành một và vận hành suốt mọi lúc mọi nơi.
Chúng ta nên chú ý giữ gìn cái sức mạnh có được từ con đường đạo đó (tức sức
mạnh của định, chánh định), bởi vì đó là sức mạnh dẫn đến sự thâm nhập minh
sát và trí tuệ.
Về Những Nguy Hại Của Sự Định-Tâm (Samādhi)
Sự định-tâm (samādhi) có khả năng làm hại hay làm lợi cho người thiền,
chúng ta không thể nói nó chỉ toàn có hại hoặc chỉ toàn có lợi. Đối với những
người không có trí, nó là có hại. Nhưng đối với người có trí, nó thực sự có lợi, vì
nó sẽ dẫn đến trí tuệ minh sát.
Sự nguy hại có thể đối với người thiền chính là khi thâm nhập vào trạng thái
định sâu [tầng thiền định, jhāna], lúc này định (samādhi) rất sâu và kéo dài. Loại
định sâu này (tầng thiền định) mang lại sự bình an lớn lao, tuyệt trần. Khi có sự
bình an thì có hạnh phúc (lạc). Nhưng khi có hạnh phúc thì dễ khởi sinh sự tham
đắm và dính mắc vào đó. Người thiền không còn muốn suy xét (quán niệm) về
bất kỳ điều gì khác, người thiền chỉ muốn đắm mình vào cái cảm giác sướng
khoái dễ chịu ngất ngay đó. Khi chúng ta đã tu tập lâu năm, chúng ta có thể thành
thạo với việc nhập định một cách rất nhanh chóng. Ngay khi chúng ta bắt đầu
nhận biết đối tượng thiền của ta, tâm nhập vào tĩnh lặng, và chúng ta không còn
muốn thoát ra để điều tra suy xét (quán xét, quán chiếu, quán niệm) về bất kỳ
điều gì nữa. Chúng ta bị dính kẹt vào ‘cảnh giới’ hỷ lạc ngất ngây đó. Đây là chỗ
nguy hại đối với những ai đang thiền tập ở giai đoạn đó.
Chúng ta cần phải dùng trạng thái cận-định (upacāra samādhi): Ở đây, khi
ta nhập định, và rồi khi tâm đã đủ định sâu, chúng ta thoát ra và quán sát và xem
xét hoạt động bên ngoài
. Nhìn xem hoạt động bên ngoài (với cái tâm đạt định-
sâu) sẽ làm khởi sinh ra trí tuệ. Chỗ này hơi khó hiểu, bởi vì hành động đó trông
giống như sự hướng ngoại, giống như sự nghĩ suy này nọ, giống như sự vọng
tưởng thường ngày của cái tâm bình thường của chúng ta. Khi có suy nghĩ hay ý
nghĩ, chúng ta có thể cho rằng tâm không được bình an, (về lý là vậy), nhưng
thực ra sự suy nghĩ đó đang nằm trong một sự tĩnh lặng, nằm trong trạng thái
định. Có sự quán xét, nhưng nó không làm quấy nhiễu trạng thái định. Chúng ta
có thể đưa ý nghĩ (tư tưởng) lên để điều tra suy xét nó, đó không phải là sự nghĩ
