phúc chúng ta từng biết và từng có không phải là tột cùng. Nếu chúng ta đạt đến
niết-bàn, thì sự trống không là tột cùng. Hạnh phúc đó là tột cùng. Ở đó đã có
một sự chuyển hóa. Tính chất hạnh phúc chuyển hóa thành sự bình an. Trên đời
này có mặt hạnh phúc, nhưng chúng ta không cần phải đề cao về nó. Có cả khổ
đau. Khi cả hai chúng có mặt, cứ coi chúng như nhau. Giá trị của chúng là như
nhau.
Những trải nghiệm về giác quan [thích hay không thích] thực ra chỉ là như
nhau. Nhưng khi chúng tiếp xúc với chúng ta, chúng ta không coi chúng là như
nhau. Thứ gì làm dễ chịu, ta vui sướng với nó. Cái gì làm khó chịu, ta muốn diệt
bỏ nó. Bởi do vậy nên chúng mới trở thành khác nhau đối với chúng ta, nhưng sự
thật thì chúng chỉ là như nhau. Chúng ta phải tu tập và tâm niệm như vầy: chúng
là như nhau, đều là vô thường và không ổn định, không “ở lâu”, không chắc chắn.
Cũng giống ví dụ thức ăn, chúng ta hay nói thức ăn này ngon, món này dở,
món kia tuyệt vời. Điều đó không “ở lâu” và chắc chắn. Sau khi chúng đã được
ăn vào bụng hoặc sau khi được thải ra ngoài, tất cả đều như nhau. Và ta chẳng
còn nghe ai nói thêm rằng “nhìn nó ta muốn ăn thêm” hoặc “sao ta ăn nó ít quá”.
Tâm lúc này không còn chạy theo ý thích và ý chê như trước đó nữa.
Nếu chúng ta không trải nghiệm được sự thật ‘vô thường, khổ, và vô ngã’,
thì ta sẽ không chấm dứt được khổ. Nếu chúng ta chú tâm, chúng ta có thể nhìn
thấy sự thật đó trong từng giây phút. Nó có mặt trong tâm này, trong thân này, và
ta có thể nhìn thấy nó. Đây chính là nơi ta tìm thấy sự bình an.
