phát triển trí tuệ và dẹp bỏ được sự ngu si của mình. Chúng ta tới chùa để tu kiểu
gì? Tu để dẹp bỏ sự ngu si hay để gia tăng sự ngu si?
Chúng ta phải biết suy xét quán xét. Mỗi khi mắt, tai, mũi, lưỡi, thân hoặc
tâm có tiếp xúc, chúng ta phải chánh niệm và cẩn trọng. Khi có khổ khởi sinh, ai
là người chịu khổ? Tại sao khổ này khởi sinh? Thầy trụ trì chùa phải giám sát
nhiều đệ tử. Điều đó có nhiều thứ khổ phát sinh. Nhưng người tu phải hiểu biết
khổ khi nó khởi sinh. Hiểu biết về sự khổ. Nếu chúng ta không hiểu biết về sự
khổ và không muốn đối diện với nó, vậy làm sao chúng ta chiến đấu với nó để
diệt trừ nó? Còn nếu khi khổ khởi sinh mà chúng ta không hiểu biết nó, vậy làm
sao chúng ta xử lý nó? (Không hiểu biết về khổ thì coi số không). Đây là điều
kiện quan trọng nhất— chúng ta phải hiểu biết về khổ.
Giải thoát khỏi khổ có nghĩa là hiểu biết cách thoát ra khỏi khổ, chứ không
có nghĩa là trốn chạy khỏi khổ mỗi khi nó khởi sinh. Nếu cứ trốn chạy khỏi khổ
khi nó khởi sinh thì suốt đời ta cứ mang khổ đi theo mình. Nếu làm vậy, khi khổ
khởi sinh lại ở đâu đó, ta phải trốn chạy nữa. Cứ trốn chạy hoài vậy sao? Đó
không phải là cách vượt qua khổ, đó không phải là hiểu biết về khổ.
Nếu chúng ta muốn hiểu biết về khổ, ta cần phải nhìn ngay vào tình cảnh
đang xảy ra. Giáo lý mói rằng chỗ nào khổ khởi sinh thì phải giải quyết nó ngay
tại đó. Nơi nào khởi sinh khổ thì nơi đó là có thể diệt khổ; khổ ngừng diệt ngay
nơi nó khởi sinh. Nếu khổ khởi sinh ở đây, chúng ta phải quán xét ngay đây- ta
không cần phải bỏ chạy đi đâu. Chúng ta phải giải quyết vấn đề ngay tại đây.
Người trốn chạy khỏi sự khổ vì sợ khổ là kẻ ngu si nhất trên đời. Kẻ đó chỉ làm
tăng thêm sự ngu si một cách bất tận.
Chúng ta cần hiểu rằng: Khổ chính là Sự Thật Thứ Nhất [Diệu đế thứ nhất],
đúng không? Sao ta phải nhìn sự thật như thứ gì xấu xa mà phải bỏ chạy khỏi nó?
Sự thật về khổ, sự thật về nguyên nhân khổ, sự thật về sự diệt khổ, con đường
dẫn đến sự diệt khổ [Dukkha-sacca, samudayasacca, nirodha sacca, Magga
sacca: khổ, tập, diệt, đạo]. Đó là bốn sự thật, bốn chân lý. Chạy trốn khỏi những
sự thật là không phải tu theo đúng Giáo Pháp đích thực của Đức Phật. Đến khi
nào bạn mới chịu nhìn thấy sự thật của khổ? Nếu ta cứ lo chạy trốn khỏi khổ thì
chẳng bao giờ ta hiểu biết về nó. Khổ là một sự thật mà chúng ta cần phải nhận ra
—nhưng nếu chúng ta không chịu đứng lại nhìn nó, thì biết khi nào ta mới nhận
ra nó? Không hài lòng ở đây, ta chạy đến chỗ khác; rồi khi ở đó không hài lòng,
