tuệ giải thoát (paññā). Sau khi đã tu đạt đến giai đoạn này [khi đã có trí tuệ paññā
hoạt động bên trong tâm, không phụ thuộc vào trạng thái tâm có bình an hay
không] thì trí tuệ paññā sẽ cung cấp một nguồn năng lượng ổn định và độc lập
cho việc tu tập. Chúng ta thấy đó, khi nào tâm không an, ta không cần dính theo;
và ngay cả khi tâm bình an, ta cũng không nên dính theo. Sau khi đã trút bỏ gánh
nặng của những dính líu đó, tâm ta cũng cảm thấy nhẹ nhàng hơn rất nhiều. Dù ta
có trải nghiệm những đối-tượng-tâm sướng hay khổ, dễ chịu hay khó chịu, ta vẫn
luôn luôn được thư thái và bình tâm. Tâm sẽ luôn được bình an vô sự theo cách
như vậy.
Một điều quan trọng cần phải biết, đó là: nếu sau những giờ thiền tập chính
thức ở chùa mà không có trí tuệ hoạt động trong tâm, quý vị có thể chán nản và
bỏ bê mọi việc tu, không thèm quán xét hay thiền quán thêm gì nữa, không thèm
tu tập sự tỉnh giác nữa, cũng chẳng màn nghĩ tới những việc tu mà chưa tu xong.
Thực tế là, khi quý vị thoát ra khỏi trạng thái định, quý vị biết rõ mình đã thoát ra
khỏi định. Sau khi thoát ra khỏi định, quý vị cứ tiếp tục sinh hoạt như cách bình
thường. Nhưng lúc đó nên tiếp tục duy trì sự chánh-niệm và sự tỉnh-giác xuyên
suốt thời gian. Đâu phải chúng ta chỉ thiền trong tư thế ngồi – Định (samādhi) có
nghĩa là tâm vững chắc và không lay chuyển, đâu kể tư thế nào. Khi đang sinh
hoạt trong đời sống hàng ngày, quý vị cần giữ tâm vững chắc và kiên định, và
duy trì cái cảm-nhận kiên- định đó làm đối tượng của tâm trong mọi lúc mọi nơi.
Quý vị phải luôn luôn đang tu tập chánh-niệm (sati) và sự hiểu-biết rõ-ràng
(sampajañña) [sự hiểu biết toàn diện] một cách liên tục.
Sau khi đứng dậy khỏi giờ thiền chính thức, quý vị đi làm mấy công việc
phận sự – đi bộ, đi bằng xe, vân vân – mỗi khi nhìn thấy hình sắc hay nghe thấy
âm thanh nào, cứ duy trì sự tỉnh-giác. Khi ta trải nghiệm một đối-tượng-tâm làm
khởi sinh thích hay không thích, hãy cố gắng giữ sự tỉnh giác [biết rõ] rằng những
trạng thái tâm đó là vô thường và không chắc chắn. Làm như vậy, tâm vẫn được
tĩnh lặng và vẫn trong một trạng thái 'bình thường'.
Khi nào tâm còn tĩnh lặng, dùng nó để quán sát những đối-tượng-tâm. Quán
sát toàn thể sắc uẩn này, cái thân thể này. Chúng ta có thể làm việc này bất cứ lúc
nào và trong bất cứ tư thế nào: dù đang ngồi thiền chính thức, đang thư giãn ở
nhà, đang không làm việc, hay đang trong tình huống nào. Duy trì việc thiền tập
và quán chiếu liên tục trong mọi lúc mọi nơi. Ví dụ di rảo bộ và nhìn thấy chiếc
