nhân chứng cho chính sự trải nghiệm của mình. Ai nói chanh chua ra sao, ta cứ
lấy ăn thử thì sẽ tự mình biết chắc họ nói đúng. Đó là cách biết chắc hai lần—thứ
nhất tin chanh là chua và thứ hai tự mình nếm biết chanh chua ra sao. Cách như
vậy giúp ta tự tin chắc chắn vào điều mình biết; ta là nhân chứng sự thật trong
tâm ta.
Thầy Ajahn Mun, sư phụ của tôi, đã gọi nhân chứng bên trong này là
sakkhibhūto.
Sự xác thực một sự-biết nào chỉ dựa vào lời người khác nói thì
không phải là thực, nó chỉ là thực với người nói mà thôi - còn bạn, bạn chỉ nghe
người khác nói chua là bạn khẳng định theo. Như vậy chưa đúng. Có thể nói đó
mới là một nửa hoặc năm mươi phần trăm sự thật mà thôi. Nếu bạn tự mình nếm
trái chanh và biết rõ nó chua ra sao, thì đó mới là một trăm phần trăm, đó là sự
thật trọn vẹn: bạn có bằng chứng từ lời nói của người khác và từ sự nếm trải trực
tiếp bởi chính mình. Đây mới là thực một trăm phần trăm. Đây chính là
sakkhibhūto: cái ‘nhân chứng bên trong’ đã khởi sinh trong tâm bạn.
Cách tu tập như vậy là opanayiko: hướng vào trong, hướng vào trong tâm
mình. Ta hướng sự chú tâm vào bên trong, cho đến khi sự hiểu biết và trí tuệ trở
thành paccattam [paccattam nghĩa là: sự tự mình biết và trải nghiệm sự thật]. Sự
hiểu biết từ sự nghe và nhìn ở người khác chỉ là bề ngoài, sự hiểu biết đó chưa
đúng thực như sự hiểu biết của paccattam; sự hiểu biết từ người khác thì nằm
ngoài cái sự tự thân hiểu biết của paccattam. Sự hiểu-biết từ sự nghe và thấy
không phải là sự hiểu-biết khởi sinh từ sự việc tự mình quán xét, cho nên đó
không phải là trí tuệ của chính mình—đó chỉ mới là trí tuệ hiểu biết của người
khác. (Người khác nói ta nghe về một chân lý hay một trí tuệ thì chân lý đó và trí
tuệ đó vẫn là của họ, chưa phải là của ta, đó chưa phải là trí tuệ của ta. Ta chỉ mới
nghe thấy điều đó; nhưng ta chưa tự mình chứng thấy điều đó bên trong tâm của
ta). Điều này không có nghĩa là chúng ta không nên chú tâm lắng nghe hoặc bỏ lơ
những lời khuyên dạy từ người khác, nhưng chúng ta nên nhận lấy những lời dạy
đó làm đề-mục đề tài để điều tra và suy xét. Lần đầu mới đọc kinh sách, các thầy
bắt đầu hiểu vài khía cạnh của giáo lý trong đó, và nếu tin vào những điều đó thì
cũng tốt, nhưng cũng nên lập tức nhớ rằng mình chưa tu tập cái tâm và chưa tự
mình trải nghiệm những điều đó. Vì chưa thực tập điều đó nên các thầy vẫn chưa
thực sự nếm trải trọn vẹn ích lợi của giáo lý đó. Mới đọc và tin thì chỉ có giá trị
một nửa. Do vậy các thầy cần phải tu tập cái tâm để chín chắn trí tuệ, đến lúc đó
