một điểm này ngay đây, ngay sự-biết này. Khi có gì khởi sinh, nó khởi sinh ngay
đây. Dù nhiều hay ít, nó khởi sinh ngay đây. Khi nó ngừng, nó cũng ngừng ngay
đây. Chứ còn ở đâu khác? Đức Phật gọi điểm này là “Sự Biết”. Khi sự-biết biết
đường lối của mọi thứ một cách chính xác, theo đúng lẽ thực của sự thật, thì
chúng ta sẽ hiểu được ý nghĩa của cái tâm. Mọi thứ không ngừng giả lừa. Ngay
trong khi bạn nghiên cứu về chúng, chúng cũng đồng thời giả lừa bạn. Tôi phải
nói cách khác ra sao? Là ngay cả khi bạn biết về chúng, rõ ràng bạn vẫn bị chúng
che mờ ngay tại nơi bạn biết chúng. Tình cảnh thực sự như vậy. Vấn đề là vầy:
theo ý kiến của tôi, Phật đã không muốn chúng ta chỉ biết những thứ đó được gọi
là gì. Giáo lý của Phật có mục tiêu là chỉ ra cách thức để chúng ta giải thoát mình
khỏi những thứ hữu vi giả lừa đó thông qua việc điều tra tìm thấy những nguyên
nhân tìm ẩn bên dưới những thứ đó.
Giới, Định, Tuệ
Lúc xưa tôi tu tập Giáo Pháp mà không biết gì nhiều. Tôi chỉ biết rằng con
đường giải thoát bắt đầu bằng Giới Hạnh (sīla).
Giới hạnh là sự bắt đầu đẹp đẽ
của con đường Đạo. Sự bình an sâu lắng của trạng thái định (samādhi) là khúc
giữa đẹp đẽ. Và trí tuệ (paññā) khúc cuối đẹp đẽ. Cho dù chúng có thể được phân
chia thành những mảng tu tập khác nhau, nhưng khi chúng ta nhìn sâu hơn vào
bên trong chúng, chúng ta thấy ba phẩm chất này hội tụ với nhau thành một. Để
duy trì giới hạnh, bạn phải có trí biết, trí tuệ. Chúng ta thường khuyên dạy nhau
phải tu dưỡng những chuẩn mực đạo đức trước, bằng cách tuân giữ năm giới
hạnh căn bản để đức hạnh của chúng ta được chắc vững. Tuy nhiên, việc hoàn
thiện đức hạnh cần phải có nhiều trí tuệ hiểu biết. Chúng ta phải biết xem xét
những lời nói và hành động của chúng ta, và biết phân tích những hậu quả của
chúng. Tất cả đó là công việc của trí tuệ hiểu biết. Thực vậy, chúng phải dựa vào
sự hiểu biết trí tuệ của chúng ta để tu dưỡng phần giới hạnh.
Theo lý thuyết, giới hạnh có trước, rồi mới có định tâm, rồi có trí tuệ; thứ tự
là giới, định, tuệ. Nhưng khi suy xét kỹ về chỗ này, tôi thấy phần trí tuệ hiểu biết
mới là viên đá nền móng cho tất cả mọi phần tu tập khác. Để hoàn toàn hiểu biết
về những hậu quả của những điều ta nói và làm—đặc biệt là những hậu quả xấu
— thì chúng ta cần phải dùng trí tuệ hiểu biết để dẫn dắt và giám sát, để suy xét
kỹ sự vận hành của luật nhân quả. Cách làm đó sẽ thanh lọc những hành động và
lời nói của chúng ta. Khi chúng ta đã quen biết rõ về những hành vi nào là đạo
