người già; chính những thứ đó đang dạy những người già suốt ngày. Khi họ mở
mắt, nhìn gì cũng lu mờ. Sáng thức dậy thì lưng đau nhức. Chiều lạnh thì đau
chân đau xương. Vậy đó, tuổi già là vậy đó! Nhưng đó chính là những đề tài tốt
nhất để họ tu học. Nhiều người già trong số quý vị cứ than rằng mình không thể
thiền tập. Vậy quý vị muốn thiền về cái gì? (Tại sao không thiền về những sự già
khổ và bất toại nguyện đó?). Quý vị muốn học thiền từ ai? (Sao không học thiền
từ những thứ đó, đường lối của thân là cái chúng ta cần phải học từ đó).
Đây chính là cách nhìn thấy thân trong thân và nhìn thấy cảm giác trong cảm
giác. Quý vị đang nhìn thấy hay quý vị muốn trốn tránh chúng? Nếu nói mình già
rồi nên không thiền tập được nữa là sai, đó là hiểu sai. Vấn đề ở chỗ: mọi thứ có
rõ ràng đối với mình hay không; mình có nhìn thấy mọi thứ rõ ràng được không.
Người già có nhiều suy nghĩ suy tư, rất nhiều cảm giác cảm nhận, rất nhiều bất
tiện và đau khổ. Mọi điều đều xảy ra đối với người già! Nếu những người già
thiền thì họ sẽ thực sự chứng ngộ những điều đó, bởi nó xảy ra suốt ngày đối với
tuổi già. Vì vậy nên tôi đã nói thiền là việc dễ làm đối với người già. Quí vị Phật
tử ở đây có thể thiền tốt nhất. Giống mọi người vẫn thường nói: ''Khi nào già tôi
vô chùa tu''. Câu này thật là đúng nghĩa, nếu quý vị biết được. Quý vị phải tự
nhìn thấy điều đó tâm này. Điều đó là đúng đối với người già như chúng ta. Khi
quý vị ngồi, điều đó đúng; khi quý vị đứng, điều đó đúng; khi quý vị đi, điều đó
đúng. Tuổi già là chướng mà. Mọi thứ đều rối reng; mọi thứ đều như chướng
ngại– Và mọi thứ đều đang dạy quý vị. Không phải vậy sao? Quý vị có thể đứng
dậy và ra về ngay bây giờ, dễ mà phải không? Nhưng khi vừa đứng dậy: ''Ối
đau!''. Hay quý vị không thấy đau? Thân nó đang hành quý vị đó.
Chúng ta già rồi nên thân hành dữ lắm. Khi còn trẻ chúng ta không thích
nghe có thể đứng bật dậy và bỏ đi nhẹ nhàng, không đau đớn gì hết. Nhưng lúc
trẻ chưa đau nên ta chưa hiểu biết gì. Đến khi già, mỗi khi đứng dậy chúng ta
phải nhăn mặt, chống chế và kêu ''Úi cha!''. Đúng vậy không? Mỗi lần bước đi,
chúng ta học được điều gì đó. Mỗi lần làm gì, chúng ta cũng thấy khó khăn bất
tiện và học được điều gì đó. Vậy sao quý vị lại nói già rồi khó thiền khó tu? Vậy
nếu không già quý vị thiền là thiền về cái gì khác hay nhìn vào thứ nào khác để
thiền? Ngay chỗ già khó già khổ, già đau già đớn đó là những ‘thiên sứ’ đang nói
chuyện với quý vị đó. Cái thân hữu vi hành khổ (sankhāra) đang nói với quý vị
rằng: nó không phải là ổn định, chắc chắn hay thường hằng gì cả; rằng nó không
