người nhìn cái cây và nghĩ nó cao. Người khác nói nó không cao. Nhưng đâu có
cái chuẩn ‘cao’ nào tồn tại độc lập một mình. (Cao hay thấp, lớn hay nhỏ, chỉ là
do cách so sánh theo quy ước của người đời mà thôi). Do vậy chúng ta đâu thể
thực sự nói người này nhỏ, người này lớn, người kia trẻ, người nọ già. Nếu chúng
ta hiểu ra sự thật thì mọi sự chấm dứt ngay đây, và mọi vấn đề nghi ngờ đều được
chấm dứt. Chúng ta đâu cần bị dính vào những nút thắt do quy ước phân biệt tạo
ra. Mọi thứ chỉ là quy ước, khi nào chúng ta nhìn thấy sự thật tuyệt đối thì ta sẽ
thấy sự thật do quy ước. Bởi vậy ngay bây giờ chúng ta cũng đâu cần phải nghi
ngờ gì về sự tu tập và kết quả tu tập. Tu khi nào chúng ta đến được sự thật thì ta
sẽ tự nhìn thấy.
Tôi biết xưa nay nhiều người vẫn giết vật để tế thần. Người thường thì giết
vịt, giết gà, heo, bò để cúng tế cho những vị thần linh, họ nghĩ làm vậy sẽ làm vui
lòng các thần linh. Đó là cách hiểu sai lạc, đó là tà kiến. Họ nghĩ giết vật cúng
thần là có nhiều công đức, nhưng thực ra là hoàn toàn ngược lại: họ đang tạo
nhiều nghiệp ác. Nhiều người nhìn những tập tục đó như chuyện thường tình.
Quý vị có để ý không? Tôi sợ người Thái càng ngày càng trở thành những người
giết vật cúng bái như vậy. Họ không biết điều tra suy xét về sự thật.
Hỏi: Sư đang nói về chữ vīmamsā phải không?
Ajahn Chah: Đúng, vīmamsā là điều tra suy xét. Có nghĩa là tìm hiểu về
nhân và quả.
Hỏi: Giáo lý còn nói về ba điều khác là ý muốn được toại nguyện (chanda),
năng lượng tinh tấn (viriya), và tâm thức (citta). Ba điều này cộng với sự điều tra
(vīmamsā) tạo nên bốn cơ sở để thành tựu (iddhipāda) trong tu tập.
Ajahn Chah: Ý muốn được mãn nguyện là sự mãn nguyện với điều đúng
đắn? Cách dùng sự mãn nguyện đó là đúng hay không? Sự điều tra suy xét
(vīmamsā) phải có mặt trong các yếu tố kia.
Hỏi: Tâm thức (citta) và sự điều tra (vīmamsā) là khác nhau?
Ajahn Chah: Vīmamsā là điều tra, tìm hiểu. Nó có nghĩa là sự khéo léo hay
trí khôn. Đó là một yếu tố của tâm. Quý vị có thể nói ý chí được toại nguyện
(chanda) là tâm, sự nỗ lực tinh tấn (viriya) là tâm, tâm thức (citta) là tâm, sự điều
tra (vīmamsā) là tâm. Chúng là tất cả mọi mặt của tâm, tất cả chúng đều có thể
gọi tắt là 'tâm', nhưng ở đây chúng được phân biệt riêng để làm rõ các yếu tố khác
