né tránh sự trống không, họ sợ không có gì. Ôm giữ mọi thứ có khổ không? Dĩ
nhiên họ thực sự khổ cả đời. Đó là do họ không hiểu tính-không và tính-không-
thực bên trong tất cả mọi thứ. Do không hiểu về tính không nên người đời không
biết hạnh phúc.
Bởi họ chẳng bao giờ nhìn vào chính mình, họ không thực sự biết chuyện gì
thực sự đang xảy ra trong khiếp sống của mình. Làm sao họ hết ngu mờ cho
được. Ai cũng tin rằng: ''Đây là ta. Đây là của ta''. Nếu chúng ta nói họ về sự thật
không-có-cái-ta, chẳng có gì là ‘ta’ hay ‘của ta’, họ sẽ gân cổ lên cãi cho đến
chết.
Ngay cả Phật, sau khi đạt đến sự hiểu biết đó Phật cũng cảm thấy chán ngán
khi quán xét điều đó. Ngay sau khi giác ngộ, Phật thấy rất khó giải thích con
đường đạo cho người khác nghe. Nhưng sau đó Phật cũng nhận thấy thái độ nản
chí như vậy là không đúng.
Nếu chúng ta không chỉ dạy cho mọi người, ai sẽ dạy họ Giáo Pháp? Đây là
câu hỏi tôi đã từng tự hỏi mình vào thời tôi thấy chán nản và không muốn dạy
giáo pháp cho ai nữa. Ai sẽ dạy nếu chúng ta không chỉ dạy những người còn ngu
si? Thiệt tình không còn cách nào khác. Khi chúng ta thấy chán ngán và muốn bỏ
đi đến nơi tránh xa các Phật tử thì chúng ta cũng là kẻ ngu si.
Một Tỳ kheo: Chúng ta có thể trở thành những vị Phật Duyên Giác (Pacceka
Buddhas).
Ajahn Chah: Tốt. Nhưng chưa thực sự đúng, làm Phật Duyên Giác, nếu thầy
muốn trốn chạy khỏi mọi thứ. (Không cần truyền dạy cho ai).
Sumedho: Chỉ cần sống một cách tự nhiên, trong một môi trường đơn sơ thì
chúng ta có thể tự nhiên trở thành Phật Duyên Giác. Nhưng đó là thời cổ xưa,
thời bây giờ là không thể được. Môi trường chúng ta đang sống không cho phép
điều đó xảy ra. Chúng ta phải sống như những Tỳ kheo.
Ajahn Chah: Nhiều lúc ta phải sống trong hoàn cảnh như ở đây, phải có ít
nhiều quấy nhiễu... Giải thích đơn giản hơn: nhiều lúc các thầy sẽ thành một vị
Phật toàn trí (sabbaññū); có khi trở thành Phật Duyên Giác Pacceka. Điều đó tùy
thuộc các điều kiện.
Nói về các loại chúng sinh [thành Phật] đó là nói về cái tâm. Không phải
người sinh ra là Phật. Cách nói ‘thành-Phật’ chỉ là ''sự nhân cách hóa trạng thái
