được nhờ vào những tập quán này đã chứng thực điều đó. Vì trong
những thành bang cùng thời với mình, chỉ riêng có Athens khi bị thử
thách mới cho thấy là vĩ đại hơn danh tiếng của mình, và chỉ riêng
Athens mới không cho những kẻ tấn công mình cơ hội hổ thẹn vì đã bị
đánh bại bởi một địch thủ như mình, hay cho các xứ lệ thuộc cơ hội
nghi ngờ tư cách của mình bởi phẩm chất xứng đáng để cai trị. Đúng ra
là, thời đại này và những thời đại kế tiếp sẽ ngưỡng mộ chúng ta, vì
chúng ta đã không để lại sức mạnh của mình mà không có chứng nhân,
trái lại chúng ta đã cho thấy sức mạnh ấy bằng những bằng chứng hùng
hồn; và chẳng cần đến một người như Homer để ca tụng chúng ta, hoặc
một người cũng là thi sĩ như ông mà những vần thơ của anh ta chỉ có
thể mê hoặc người ta trong khoảnh khắc vì cái ấn tượng mà chúng gây
ra sẽ bị tan biến khi chạm vào sự thật, chúng ta đã buộc mọi vùng biển
và mọi vùng đất phải mở lối cho sự can trường của mình, và ở khắp
mọi nơi, cho dù vì là bạn hay là thù, chúng ta đã để lại phía sau những
đài kỷ niệm trường tồn. Athens là như thế đó, vì nó mà những người
đàn ông này, để khẳng định ý chí kiên quyết không để mất nó, đã chiến
đấu một cách cao thượng và hy sinh; và vì vậy cầu chúc tất cả những
thân nhân còn sống của họ sẵn sàng chịu gian khổ vì đại nghiệp của
Athens.
Kỳ thực nếu tôi có dừng lại quá lâu ở chủ đề về tính cách của xứ sở
chúng ta, cũng là để chỉ ra rằng sự mạo hiểm của chúng ta trong chiến
đấu không giống với sự mạo hiểm của những kẻ chẳng có những may
mắn nhường ấy để mất, và rằng bài điếu văn dành cho những người mà
lúc này tôi đang đọc trên mộ họ có căn cứ là những chứng cứ rõ ràng.
Bài điếu văn đó giờ đây đã hoàn thiện phần lớn; vì Athens mà tôi vừa
ca tụng chỉ có thể là những gì mà tinh thần anh dũng của những con
người ấy và những người giống như họ đã tạo nên, những con người
mà danh thơm của họ, không như danh tiếng của đa phần những người
Hy Lạp khác, sẽ được thấy là chỉ xứng đáng duy nhất với công trạng
của họ mà thôi. Và nếu cần phải có một chứng nghiệm cho sự xứng
đáng đó, chứng nghiệm đó sẽ được tìm thấy trong cảnh chiến đấu cuối
