cái chết đã gây cho các vị nỗi đau tang tóc này, và may mắn thay những
người mà cuộc đời đã được dự liệu chính xác để kết thúc trong niềm
hạnh phúc đã cùng họ đi suốt quãng đời đó. Tuy vậy, tôi vẫn biết rằng
thật là khó nói, nhất là khi chúng ta đang nói đến những người mà các
vị sẽ luôn chạnh lòng nhớ đến khi thấy những gia đình khác đang có
được những niềm hạnh phúc mà các vị đã từng có lúc rất tự hào về
chúng: bởi nỗi đau buồn chẳng phải là vì thiếu thốn cái mà chúng ta
chưa từng biết đến mà đúng hơn là vì mất đi thứ mà chúng ta quen
thuộc đã lâu. Nhưng những ai trong các vị còn đang ở độ tuổi có thể
sinh con đẻ cái hẳn phải có nghị lực chịu đựng với hy vọng sinh những
đứa con khác thay thế cho họ; chẳng những chúng sẽ giúp các vị nguôi
quên những người mà các vị đã mất đi, mà đối với thành bang này
chúng cũng sẽ là lực lượng tăng cường và là bảo vệ an ninh; vì chẳng
khi nào có thể trông đợi một chính sách công bằng hay đúng đắn từ một
công dân mà, không giống như bạn hữu của mình, anh ta không đem
những mối quan tâm và lo lắng của một người cha vào quyết sách đó.
Trái lại, những ai trong các vị đã qua thời kỳ sung mãn nên tự chúc
mừng bản thân mình khi nghĩ rằng phần lớn cuộc đời các vị đã thật
may mắn, và rằng khoảng thời gian ngắn ngủi còn lại sẽ được khích lệ
bởi danh thơm của những người đã khuất. Vì rằng chỉ có tình yêu đối
với danh dự là không bao giờ cũ đi; và danh dự không phải là lợi lộc
như một số người cho rằng thế, mà là cái làm vui trái tim lúc về già và
không nơi nương tựa.
Với những cậu con trai hoặc anh em trai của những người đã khuất,
tôi thấy một cuộc tranh đấu cam go trước mặt các người. Khi một
người đã hy sinh, mọi người đều có thói quen ca ngợi anh ta, và nếu có
ngày công trạng của các người ưu tú đến mức ấy, thì các người vẫn sẽ
thấy rằng thậm chí đạt được danh tiếng gần bằng họ cũng còn khó
huống hồ là vượt lên trên. Người sống có sự ganh tị để tranh đấu, trong
khi đó những người không còn ở trên con đường của chúng ta được tôn
vinh với cả tấm lòng nơi sự ganh đua không thâm nhập vào được. Mặt
khác, nếu tôi cần phải nói bất kỳ điều gì về phẩm hạnh của phụ nữ với
