hổ thẹn và không tin là mình có thể nói hay nói tốt được về một mục
đích xấu xa, anh ta nghĩ đến việc đe doạ các đối thủ và người nghe
bằng sự vu khống nhằm đích danh. Điều còn quá quắt hơn là buộc tội
một diễn giả nói năng khoa trương để được trả tiền cho việc đó. Nếu
chỉ bị quy cho là ngu dốt, một diễn giả không thành công có thể lui về
nghỉ với một danh tiếng về lòng trung thực, dù không phải về sự uyên
bác; trong khi lời buộc tội về sự không trung thực sẽ biến diễn giả ấy
thành kẻ đáng ngờ nếu thành công, và không chỉ bị coi là một kẻ ngốc
mà còn là một kẻ lừa gạt nếu thất bại. Thành bang này chẳng được lợi
gì theo cái cách như vậy, bởi nỗi sợ sẽ tước đoạt mất các cố vấn của nó;
mặc dù thực ra, nếu các diễn giả của chúng ta định đưa ra những lời
khẳng định như thế, hẳn sẽ tốt hơn cho xứ sở này nếu họ không thể nói
gì, vì khi ấy chúng ta chắc sẽ phạm ít những sai lầm ngớ ngẩn hơn. Các
công dân tốt cần chiến thắng không phải bằng việc doạ nạt các đối thủ
của mình, mà bằng cách đánh bại họ một cách ngay thẳng trong tranh
luận; và một thành bang sáng suốt, tuy không quá tôn sùng những cố
vấn giỏi nhất của mình, nhưng cũng sẽ không tước đi của họ quyền mà
họ được hưởng, và, chẳng những không trừng phạt một cố vấn thiếu
may mắn, mà cũng sẽ không coi anh ta là kẻ đáng hổ thẹn. Theo đường
lối đó các nhà hùng biện thành công sẽ ít bị cám dỗ nhất vào việc từ bỏ
niềm xác tín của họ để được công chúng yêu thích, với hy vọng vào
những vinh dự còn cao hơn thế, và những diễn giả không thành công sẽ
không phải nhờ đến những nghệ thuật mị dân hệt như thế để lôi kéo
công chúng.
Đấy không phải là đường lối của chúng ta; và ngoài ra, vào lúc mà
một người bị nghi ngờ rằng anh ta đưa ra lời khuyên vì những động cơ
đồi bại, dù lời khuyên ấy hữu ích đến thế nào chúng ta cũng vẫn sẽ cảm
thấy cực kỳ ác cảm với anh ta về mối lợi mà rốt cục chúng ta cũng
không chắc chắn rằng anh ta sẽ nhận được, đến đỗi chúng ta tước đoạt
mất của thành bang này mối lợi chắc chắn của nó. Lời khuyên chân
thực và hữu ích vì thế mà thành ra không ít đáng ngờ hơn lời khuyên tai
hại; và người ủng hộ những biện pháp sai trái nhất thì hiếm khi bị buộc
