bên kia đưa ra nhằm đối phó với tình thế gay go trước mắt, chỉ được tuân
thủ chừng nào trong tay không có vũ khí khác; nhưng một khi thời cơ xuất
hiện, kẻ dám liều trước để chớp lấy và tóm được kẻ địch lúc sơ hở sẽ cho
rằng sự trả thù lén lút này còn khoái trá hơn là sự trả thù công khai, bởi vì
chưa kể đến sự an toàn, thì thành công bằng sự trí trá đã đem lại cho hắn
niềm vui chiến thắng vì cao thủ hơn kẻ địch. Quả thực nhìn chung thì người
ta sẵn lòng gọi những kẻ trí trá là thông minh hơn là gọi những người khờ
khạo là trung thực, và thấy xấu hổ phải làm loại người thứ hai cũng y như tự
hào được làm loại người thứ nhất. Căn nguyên của tất cả những điều xấu xa
này là lòng thèm khát quyền lực nảy sinh từ tính háo danh và tham vọng; và
những ham hố đó dẫn đến bạo lực của các phe phái một khi đã dấn vào cuộc
ganh đua. Những thủ lĩnh ở các thành bang, mỗi người đều đưa ra những
tuyên bố hay ho nhất, một bên kêu gọi bình đẳng chính trị cho toàn dân, bên
kia hô hào ủng hộ chế độ quý tộc ôn hoà, họ mưu cầu lợi lộc cho bản thân
mình trong những lợi ích của dân chúng mà họ giả bộ bảo vệ, và không chùn
tay với bất kỳ biện pháp nào trong cuộc tranh giành quyền lực, họ tham gia
vào những hành vi cực đoan tàn khốc nhất; họ không từ một thủ đoạn nào
trong những hành động trả thù của mình, không dừng lại ở những gì mà
công lý hoặc lợi ích của bang đòi hỏi, mà biến tính bốc đồng nhất thời của
phe phái thành chuẩn mực duy nhất của họ, và họ sẵn sàng vin vào một phán
quyết không công bằng cũng như sẵn sàng vin vào quyền lực của một bàn
tay mạnh để trút hận tức thời. Thế nên chẳng phe phái nào coi trọng tín
ngưỡng cả, mà chỉ để cao việc dùng những lời hoa mỹ để đạt được mục đích
tội lỗi. Trong khi đó bộ phận dân chúng ôn hoà bị thiệt mạng giữa hai phe
phái đó, hoặc vì không tham gia vào tranh chấp, hoặc vì sự đố kỵ đã không
để cho họ thoát thân.
Như vậy mọi hình thức tội lỗi đã bắt rễ vào các xứ Hy Lạp vì tình trạng
rối loạn đó. Tính dung dị thuở xưa rất được kính trọng nay bị chê cười nhạo
báng và rồi biến mất; và xã hội đi đến chỗ phân chia thành các phe phái mà
trong đó chẳng một ai tin được những kẻ đồng hội đồng thuyền với mình.
Để chấm dứt tình trạng này lại chẳng có một lời hứa nào có thể trông cậy
vào được, cũng chẳng có một lời thề nào có thể khiến người ta kính trọng;
