không cho họ tiến xa hơn nữa, và Brasidas là người mà họ đến để tăng viện
thì đã mất, nên họ quay về vì cho rằng thời điểm đã qua đi, rằng quân
Athens đã bị đánh bại và rút hết, và rằng tự họ không đủ sức thực hiện
những ý đồ của Brasidas. Thế nhưng nguyên nhân chính khiến họ quay về là
vì họ biết rằng khi họ xuất chinh thì quan điểm của Lacedaemon thực ra đã
thiên về hoà bình rồi.
Quả thực sự tình là ngay sau trận Amphipolis và quân của Ramphias triệt
thoái khỏi Thessaly, cả hai bên cùng ngừng theo đuổi chiến tranh và quay
sang chú tâm vào hoà bình. Athens đã tổn thất nặng nề ở Delium, ngay sau
đó lại tiếp tục tổn thất tại Amphipolis, và không còn tự tin vào sức mạnh của
mình, cái sức mạnh mà trước đây đã khiến nó khước từ điều đình thương
lượng khi những thành công nhất thời đã gây cho nó niềm tin vào chiến
thắng tối thượng của mình; vả lại, nó cũng sợ những đồng minh của mình bị
xúi giục bởi những thất bại rủi ro của nó mà cùng nhau dấy loạn, và ân hận
vì đã bỏ lỡ mất cơ hội giảng hoà tuyệt vời mà trận thắng ở Pylos đã mang
lại. Mặt khác, Lacedaemon thấy rằng chiến cuộc đã chứng minh quan điểm
của mình là sai lầm, rằng chỉ cần vài năm là đủ để lật đổ quyền lực của
người Athens bằng cách tàn phá đất đai của họ. Trên hải đảo kia, nó đã phải
hứng chịu một tổn thất mà cho đến bấy giờ Sparta chưa từng phải chịu; nó
nhìn thấy đất đai của mình bị cướp đoạt từ Pylos đến Cythera; dân nô dịch
Helots đang bỏ trốn dần, và nó luôn lo canh cánh rằng những kẻ còn lại ở
Peloponnese sẽ cậy vào những kẻ đã trốn ra ngoài và lợi dụng tình hình để
lặp lại những cố gắng nổi dậy trước đây của chúng. Thêm vào đó, tình cờ
hoà ước ba mươi năm giữa Lacedaemon và Argos vừa lúc hết hạn; và người
Argos từ chối không ký tiếp trừ phi Cynuria được trao trả lại cho họ; mà
chiến tranh cùng một lúc với cả Argos và Athens dường như là bất khả.
Lacedaemon cũng đã nghi ngờ một số thành bang ở Peloponnese đang định
chạy sang phe Athens và nghi ngờ đó quả không sai.
Những nguyên cớ này khiến cả hai bên sẵn sàng đi đến thoả hiệp; người
Lacedaemon chắc là sốt sắng hơn cả, vì họ nóng lòng mong lấy lại được
những người đã bị bắt ở trên đảo, những người Sparta trong số ấy thuộc về
những gia tộc cao quý nhất và vì vậy có quan hệ với giới cai trị ở
