LỊCH SỬ CHIẾN TRANH PELOPONNESE - Trang 70

lọt tai cuốn mình vào những rủi ro mà óc suy xét của chúng ta phản
đối; cho dù có bị khiêu khích cũng không để mình bị thuyết phục bởi
cái cách họ cố gắng khích bác chúng ta bằng những lời buộc tội. Chúng
ta vừa thiện chiến vừa khôn ngoan, và chính là ý thức về trật tự đã làm
nên chúng ta như vậy. Chúng ta thiện chiến, bởi vì sự tự chủ lấy danh
dự làm trọng tâm, và tôn vinh lòng dũng cảm. Và chúng ta khôn ngoan,
bởi vì chúng ta được dạy dỗ với quá ít những điều coi thường luật pháp,
và với tính tự chủ quá khắt khe để không thể không tuân thủ luật, và
chúng ta được nuôi dạy để không biết quá nhiều những vấn đề vô ích –
ví như sự hiểu biết để đưa ra lời chỉ trích sáo rỗng về một kế hoạch của
kẻ địch trên lý thuyết, nhưng lại không thành công như thế khi tấn công
chúng trên thực tiễn – mà chúng ta được dạy để coi mưu đồ của kẻ địch
không khác gì của chính chúng ta, và sự thay đổi khôn lường của cơ
hội không thể được xác định bằng tính toán. Trên thực tiễn chúng ta
luôn chuẩn bị chống lại địch dựa trên giả định kế hoạch của đối phương
là hoàn bị; quả thực, đó là môt việc làm đúng khi không đặt niềm tin
vào những sai lầm ngớ ngấn của kẻ địch, mà đặt vào tính đúng đắn
trong sự chuẩn bị của chúng ta. Chúng ta cũng không nên tin rằng có
quá nhiều khác biệt giữa con người với con người, mà nên nghĩ rằng sự
vượt trội thuộc về kẻ được nuôi dạy trong trường đời khắc nhiệt nhất.
Vậy thì, những thực tiễn mà tổ tiên chúng ta đã truyền lại cho chúng ta
này, và bởi tuân giữ những thực tiễn ấy mà chúng ta luôn được ích lợi,
không thể bị bỏ mất. Và chỉ trong có một ngày ngắn ngủi thì chúng ta
không được vội vã quyết định một vấn đề liên quan đến nhiều sinh
mạng và nhiều tài sản và nhiều thành bang, và can hệ sâu xa đến danh
dự – mà chúng ta phải quyết định một cách từ tốn. Sức mạnh của chúng
ta đặc cách cho chúng ta làm thế. Còn với người Athens, hãy phái sứ
giả đến chỗ họ về vấn đề Potidaea, về cả những việc làm sai trái mà các
đồng minh cáo buộc, đặc biệt là khi Athens sẵn sàng đáp ứng về mặt
pháp lý; và việc tiến hành chiến tranh chống lại một kẻ yêu cầu được
trọng tài phân xử mà cũng giống như chống một kẻ thủ ác, thì pháp luật
cấm. Trong khi đó đừng bỏ qua việc chuẩn bị cho chiến tranh. Quyết